'Ga terug, anders maak ik jullie vuurtje uit!'
VOORTHUIZEN - De brandweer van Bunschoten deed vorige week als eerste Nederlandse korps mee aan het oefenprogramma 'Oudejaarsnacht, bent u er klaar voor?' De bedoeling van de training is dat politie, brandweer en ambulancepersoneel veilig hun werk kunnen doen.
Het is oudejaarsavond. Een groep van ongeveer vijftig jongeren heeft rond twaalf uur een groot vreugdevuur gemaakt op de hoek van de Middenweg en de Kerkstraat. De jongeren hebben gedronken. Ze steken veel vuurwerk af en maken lawaai met pannendeksels en door met een stok tegen een container te slaan. De vlammen van het vreugdevuur komen gevaarlijk dicht bij de naastgelegen woningen. In een van de huizen woont een oude man, die bang is dat daardoor zijn huis in brand vliegt. Ongerust belt hij de brandweer.
In de brandweerkazerne komt het telefoontje van de verontruste man niet onverwacht. De laatste jaren verloopt de jaarwisseling steeds onrustiger. Jongeren verhinderen politie, brandweer en ambulancepersoneel hun werk te doen. Maar welgemoed gaan de brandweermannen op pad. Onderweg in de TAS - een brandweerafkorting voor tankautospuit - brengen ze hun uniformen op orde en controleren hun staaflantaarn. Bevelvoerder Jaap roept de laatste orders door de auto. ,,We stoppen op flinke afstand van het vuur. Dan gaan we er naartoe en proberen contact te leggen met de jongeren die er omheen staan. Als ze weten wat we willen, komen de slangen pas tevoorschijn.''
Het was vorige week nog geen echte oudejaarsavond, maar een deel van het brandweerkorps van Bunschoten deed wel alsof. De vijftig jongeren en de brandweermannen oefenden in Voorthuizen een confrontatie zoals die komende jaren zou kunnen plaatsvinden. Het bandweerkorps deed mee aan een de cursus 'Oudejaarsnacht, bent u er klaar voor?'. De cursus is gemaakt voor politie-, brandweer-, ambulancepersoneel dat tijdens de jaarwisseling steeds vaker geconfronteerd wordt met allerlei soorten agressie.
,,Het is voor het eerst dat deze cursus in Nederland onder hulpverleners wordt gegeven'', zegt cursusleider Herman Volders van Safety Center Holland, een bedrijf dat trainingen verzorgt voor onder andere hulpverleners. ,,Na de incidenten van de afgelopen jaarwisselingen in veel gemeenten is een commissie onder leiding van burgemeester Thom de Graaf van Nijmegen aan het werk gegaan om naar een oplossing te zoeken. De tendens in Nederland is om veel middelen te stoppen in de aanpak van veroorzakers van onrust en vernielingen. Daarnaast is er aandacht voor de veiligheid van de hulpverleners van brandweer, politie en ambulance. Dat is een van de redenen waarom Safety Center Holland in overleg met de Politieacademie deze cursus heeft ontwikkeld. Ik denk dat hulpverleners en dus ook brandweermensen vaak onrust of agressie kunnen voorkomen door tactisch op te treden. Ze moeten in ieder geval goed kunnen inschatten wat ze niet moeten doen om een situatie te laten escaleren. De politie kan met een oudejaarsnacht ook niet overal tegelijk zijn. Daarbij is het wel belangrijk te beseffen dat de brandweer verantwoordelijk is voor het beheersen van het incident en niet de taken van de politie overneemt.''
Het Bunschotense brandweerkorps schreef zich in voor de cursus, omdat de agressie tegen brandweermensen toeneemt, zegt plaatsvervangend korpschef Roelof Willemze. ,,Dat is natuurlijk vooral zo in grote steden, maar wij kunnen het ook tegenkomen, vooral op oudejaarsavond.''
Rooster
Niet alle Bunschoter brandweermannen deden mee met de cursus. ,,Alleen degenen die voor oudejaarsnacht op het rooster staan. Ik heb al goede reacties van de deelnemers gehoord, maar na de evaluatie van de jaarwisseling kunnen we echt het effect meten.'' Behalve het brandweerkorps uit Bunschoten hebben al heel wat brandweer- en politiekorpsen zich voor de cursus aangemeld.
Volders erkent dat de nieuwe cursus geen algemene oplossing is voor de problemen op oudejaarsavond, maar meer neerkomt op symptoombestrijding. ,,Je moet proberen de mentaliteit van feestvierders te beïnvloeden. Jammer genoeg is het niet meer zo als vroeger dat mensen automatisch ontzag hadden voor hulpverleners. Maar respect kun je afdwingen.''
De brandweerlieden hebben tijdens de cursus geleerd dat het beter is hun helm niet op te zetten als ze naar de feestende jongeren toelopen. Zonder helm stralen ze een meer open houding en gelijkwaardigheid uit. Maar als ze even hebben geprobeerd contact te maken met de jongeren, lopen ze terug in de richting van de TAS. Ze constateren na enig overleg dat de situatie te gevaarlijk is. Daarom zetten ze hun helmen toch op en lopen weer naar de jongeren toe. Daar aangekomen lukt het de drie brandweermannen amper contact te maken en ze besluiten voor hun eigen veiligheid terug te lopen naar de brandweerauto.
De relschoppende figuranten zijn studenten veiligheidskunde van de Hogeschool van Utrecht. Na beide oefensessies mogen ze tijdens de evaluatie hun zegje doen. ,,Dat die brandweermannen terugliepen, gaf ons het gevoel dat we alle ruimte kregen om achter hen aan te gaan'', zegt een van de jongeren. Trainer-coach Ronald Moes formuleert zijn conclusie. ,,Ik zeg niet dat wat je deed fout was, maar dit is wat de jongeren uit jullie gedrag opmaken'', houdt hij de brandweermannen voor. Hij heeft ook nog een vraag voor de jongeren. ,,Hebben jullie gemerkt dat ze een welwillend signaal gaven, door zonder helm naar jullie toe te komen?'' Geen van de jongeren heeft dat gemerkt. ,,Nee, dat is ons niet opgevallen. We kregen juist het gevoel dat ze bang waren omdat ze wegliepen'', zegt een meisje. ,,Dus als er eenmaal een goed contact is met de groep, moet je dat in stand houden'', geeft Herman Moes aan.
Vreugdevuren zijn verboden, behalve als de burgemeester van een plaats er toestemming voor geeft. Illegale vreugdevuren op oudejaarsavond worden meestal gedoogd als de veiligheid niet in gevaar is. De brandweermannen leren tijdens de cursus dan ook dat het niet altijd nodig is een vreugdevuur te blussen. Het gaat erom dat de woningen rond het vuur niet in brand vliegen. ,,Probeer te ontdekken wie de leider van de groep is en maak hem duidelijk dat je niet bent gekomen om een feestje te bederven. Maak een afspraak met de jongeren dat je het vuur aanlaat, maar dat je ruimte wilt om een slang uit te rollen om de huizen eromheen nat te houden'', legt Ronald Moes uit.
De studenten plaatsen kritische kanttekeningen bij die werkwijze. ,,Hoe reëel is het maken van een afspraak? Als je op oudejaarsavond elkaar treft bij een vreugdevuur, ken je elkaar vaak niet. Dus is er ook niet echt een leider van de groep'', zegt een jongen. ,,Bovendien is het zo'n lawaai, dat een eventuele leider nooit in staat is te vertellen wat hij met de brandweer heeft afgesproken.''
Megafoon
Ronald Moes begrijpt dat. ,,De situatie die we net gespeeld hebben, was erg gevaarlijk. Als dit in werkelijkheid zo zou gebeuren, zou het beter zijn de Mobiele Eenheid erbij te halen.'' Het meisje heeft een tip voor de brandweer. ,,Waarom maken jullie niet gebruik van een megafoon.''
,,We hebben wel een megafoon, maar die zit op de auto. Die kunnen we niet gebruiken, want dan moeten we de brandweerauto te dicht naar het vuur toe rijden en dat is gevaarlijk.'' ,,Maar hebben jullie dan geen losse megafoon?''
,,Nee, die hebben we niet.''
Ronald Moes: ,,Dan is het handig als jullie ervoor zorgen dat jullie komende oudejaarsavond zo'n losse megafoon in de auto hebben.''
,,Waarom zetten jullie niet gewoon de slang aan en spuiten jullie al die jongeren weg?'', vraagt het meisje.
Ronald Moes: ,,Het probleem is, dat je niet weet wat de jongeren gaan doen als ze natgespoten worden. Bovendien is de brandweer er om te blussen, niet om de orde te handhaven. Daarbij komt dat een brandslag een niet geoorloofd geweldsmiddel is.''
