dinsdag 06 november 2007
Door CHRISTA VAN DER HOFF
DEN HAAG - Een politieman werd in korte tijd geconfronteerd met veel huiselijk geweld. Het beeld dat een man zijn vrouw bleef slaan, ook in het bijzijn van politie en kinderen, bleef hem bij. Het gegil van vrouw en kinderen bleef hij horen.
Thuis deden zijn puberdochters lelijk tegen hem en zijn vrouw. ,,We mogen ook nooit wat!’’ De politieman kon er niet meer tegen en riep: ,,Stelletje ondankbare krengen, wees blij dat we goed voor jullie zorgen en jullie niet in elkaar meppen, zoals ik vaak tegenkom!’’
Brandweerlieden, ambulancepersoneel, soldaten op missie in den vreemde. Zij helpen anderen, maar hoe weerbaar zijn zij zelf eigenlijk in hun eigen werk?
De Haagse psycholoog Heilwine Bakker (38) is directeur van bureau BalansImpuls. Het biedt ondersteuning aan werkgevers en werknemers bij het bevorderen van de mentale gezondheid in hun werk. Bakker krijgt steeds meer verzoeken om hulp van hulpverleners, die door hun werk psychisch in de knel zijn geraakt. In hun beroepsopleiding ligt volgens haar de nadruk vaak op de medische en technische aspecten van het werk, minder op wat de chronische blootstelling aan menselijk lijden, dreiging en geweld met ze doet.
Bakker schreef een praktijkboek Weerbaarheid voor reddingswerkers, waarin zij hen handvatten geeft om in werk en privé niet scheef te groeien. Het wordt vandaag gepubliceerd bij Staatsuitgeverij Sdu. ,,Mensen uit deze beroepen hebben allemaal te maken met dezelfde dingen: bijvoorbeeld ongewenste nieuwsgierigheid van derden die hen graag over ‘gruwelijkheden’ uithoren om zelf met het verhaal aan de haal te gaan. Het is voor reddingswerkers moeilijk een oprecht luisterend oor te vinden. Want er zijn ook mensen die juist liever niet willen weten en horen tot wat voor nare dingen mensen in staat zijn. Hierdoor kunnen zij zich eenzaam voelen. Ook worden zij vaak in het beklaagdenbankje gezet, terwijl zij zelf juist gingen helpen. Je ziet dat bijvoorbeeld bij soldaten die in Bosnië zijn geweest. Dat maakt het extra moeilijk hun ervaringen te verwerken. Hetzelfde geldt voor ambulancepersoneel dat wordt belaagd door omstanders. Ik heb het boek geschreven opdat reddingswerkers zich minder alleen voelen en om te helpen fysieke en emotionele klachten te voorkomen.’’ Gebrek aan persoonlijk onderhoud kan zich bij die mensen uiten in agressie in het gezin of naar anderen, relatieproblemen, problemen met gebruik van genotmiddelen, schuldgevoelens, verharding en gevoelloosheid. De problemen kunnen zich ook uitstrekken tot de kinderen. ,,Ook van hen krijgen wij veel hulpverzoeken. Wat moeten zij met het gedrag van hun ouder aan?’’
Bakker wil aanknopingspunten bieden voor het dagelijks leven, niet zozeer voor het verwerken van trauma’s. ,,Daarvoor is bij brandweer en politie vaak al opvang geregeld in de vorm van bedrijfsopvangteams. Wel pleit ik ervoor om deze teams ook in te zetten bij het bieden van structurele aandacht aan collega’s en aan hun persoonlijk onderhoud.’’
Behalve de lessen uit haar beroepspraktijk gebruikte zij er ook de ervaringen van tal van mensen van politie, brandweer en defensie voor. Ze maakte een dvd waarop een aantal van hen ervaringen vertelt.
Een van de adviseurs is Jack Ruibing (56), directeur brandweerzorg en rampenbestrijding van de gemeente Zoetermeer. Hij verloor een aantal collega’s en schreef naar aanleiding daarvan in 1990 een rouwprotocol. Hij waarschuwt voor een nieuw aspect waar hulpverleners weerbaar tegen moeten zijn: ,,Reddingswerkers worden steeds vaker afgerekend op hun daden, kunnen daar ook aansprakelijk voor worden gesteld. Je vraagt je wel eens af of het nemen van verantwoordelijkheid nog wel mogelijk is. Er wordt onderzoek gedaan naar je optreden zonder dat je het incident waar je voor bent opgeroepen, hebt veroorzaakt. Ook in de media wordt daarover steeds vaker bericht.’’
Het gaat bij de handvatten die de psychologe biedt niet altijd om ingewikkelde dingen. Iemand die helemaal opgeladen van zijn werk thuiskwam en uitviel naar vrouw en kinderen, gaf zij het advies voor een cooling down: eerst een uur op bed muziek luisteren. ,,Alleen al een chronisch slaapgebrek kan psychische klachten veroorzaken, los van het beroep dat je werk op je emoties doet. Juist dat is voor soldaten op buitenlandse missies een probleem. Voor hen is het extra moeilijk momenten van veiligheid en ontspanning te vinden.’’
Weerbaarheid voor reddingswerkers, Heilwine Bakker, SDU, € 34,98.
