http://www.refdag.nl/artikel/1316744/Tikkende+tijdbom+door+te+weinig+branden.htmlTikkende tijdbom door te weinig branden
Nieuw type bewoners platteland verwaarloost Grieks bos
Ecologen debatteren veel over de oorzaken van de ernstige bosbranden in Griekenland deze zomer. Eén ding is hun duidelijk: gebrek aan kleine brandjes in het verleden hebben het Griekse bos tot een tikkende tijdbom gemaakt.
Meer dan 269.000 hectare Griekse natuur ging eind augustus in vlammen op. Volgens het European Forest Fire Information System (Effis) was Griekenland daarmee het door vuur zwaarst getroffen land in het mediterrane gebied dit jaar. Van die 269.000 hectare was ruim 151.000 hectare bosgebied, 114.650 hectare agrarisch gebied.
Niet alleen de Grieken, ook andere inwoners van Zuidoost-Europa -Bulgaren, Kroaten en Italianen- hielden deze zomer hun hart vast, zoals ieder jaar vanaf juni, juli, wanneer de zomerdroogte toeslaat. Effis stelt in zijn rapportage over deze zomer dat in totaal ruim 810.000 hectare in vlammen is opgegaan, verdeeld over veertien landen. Daarvan was ruim 68 procent bosgebied, 31 procent agrarisch land. Daarmee was deze zomer voor de regio geen topper: landen aan de Middellandse Zee verliezen door vuur jaarlijks zo’n 800.000 hectare aan struikgewas en bos. In bijna 100 procent van de gevallen is de mens daarvan de oorzaak, hetzij door onachtzaamheid, hetzij omdat het vuur doelbewust is aangestoken.
Overigens stelt de natuur in de Griekenland niet al te veel voor, aldus ecoloog Johannes Kautzky, auteur van ”Reiseführer Natur Griechenland”, een gids voor de Griekse flora en fauna die door uitgeverij Cantecleer in een Nederlandse vertaling op de markt werd gebracht. „Griekenland bestaat voor 12 tot 18 procent uit bos en enkel in de afgelegen grensgebieden zijn nog echt uitgestrekte bossen te vinden.”
De overige natuurlijke vegetatie verdient volgens Kautzky nauwelijks nog de naam van bos. „Het zijn meer boomgroepen, die in combinatie met allerlei struikgewas een dichte ondoordringbare leefgemeenschap vormen: de zogenaamde maquis, die qua hoogte variëren van 1,5 tot 5 meter. Het zijn restanten van vroeger bos, die al decennia lang fungeren als leveranciers van producten als brandhout, hars en looistoffen. Daar waar de maquis ernstig zijn aangetast -door beweiding- of daar waar de bodem rotsachtig is en droog, spreken de Grieken van de garrigue. Het zijn niet meer dan groepjes dwergstruiken.”
Projectontwikkelaars
De vraag die ecologen intussen blijft bezighouden, nu de rook in Griekenland is opgeklaard, is deze: Hoe was het mogelijk dat die vuurzee deze zomer kon ontstaan? Waren het echt alleen de extreme droogte en de harde wind die als verklaring gelden? De Grieken zelf weten wel beter. Ze wijzen op de rol van bouwlustige projectontwikkelaars die bos doelbewust in brand steken om grond vrij te maken voor de bouw van hotels en andere lucratieve bouwsels.
Maar er is nog een verklaring: het gebrek aan bosbranden in de afgelopen decennia. Een woordvoerder van het Global Fire Monitoring Center in het Duitse Freiburg wijst erop dat er de afgelopen twintig jaar in Griekenland sprake was grootschalige aankoop van onroerend goed op het Griekse platteland door welgestelde lieden uit andere Europese landen en door rijke Grieken uit de steden. Tegelijkertijd is er in Griekenland, maar ook in Spanje en Portugal, sprake van een vergrijzing van het platteland. Het gevolg van deze tweeledige trend: ernstige verwaarlozing van de bossen.
Van de nieuwe bewoners van het Griekse platteland was het ook niet te verwachten dat ze zouden doen wat hun voorgangers eeuwenlang wel deden: tweejaarlijks onderhoudswerk aan de bossen en het landschap. En daartoe hoort ook het op kleine schaal in voor- en najaar afbranden van bosbodem, met als doel het creëren van grasland, maar ook het brandgevaar laag houden doordat op die manier overtollige houtopslag uit de weg wordt geruimd.
Het klinkt paradoxaal, maar bosbranden zoals die in Griekenland worden juist onbeheersbaar als landeigenaren eropuit zijn ieder brandje te bestrijden en te vermijden. Door hout af en toe op te ruimen met behulp van beperkte brandjes wordt juist voorkomen dat een bosgebied een reservoir aan brandgevaarlijk materiaal wordt. En als dan andere typen bewoners, toeristen, in zo’n explosieve omgeving ook nog eens kamperen en vuurtjes stoken, dan is een desastreuze vuurzee bijna niet te voorkomen.
Er zijn in de Griekse situatie nog andere oorzaken voor de vuurzee van augustus aan te wijzen. Met name vanuit Australië, waar men jaarlijks ook te maken heeft met grote droogte en ernstige bosbranden (de beruchte bushfires) heeft men gewezen een funeste beleidsverandering die de Griekse overheid heeft doorgevoerd. Athene haalde de verantwoordelijkheid voor brandbestrijding weg bij het ministerie van Bosbouw en bracht die onder bij de landelijke Brandbestrijding. En dat terwijl juist Bosbouw nog als enige regelmatig overtollig houtopslag in rook liet opgaan. De Griekse brandweer liet dat achterwege, maar krijgt nu de rekening gepresenteerd. In Australië gebeurde iets dergelijks, en ook daar weet men van de gevolgen: explosieve toestanden in de bush.
Herbebossing
En dan is er nog het probleem van herplanting na een bosbrand, iets wat in Griekenland, net als in veel andere mediterrane landen, achterwege bleef. Of iets te gemakkelijk ter hand werd genomen. Zo werd het verwoestende effect van de branden vergroot door de aanplant van slechts één soort, en dan ook nog een sterk ontvlambare soort als eucalyptus. Met name in Portugal en Spanje zijn nieuw aangeplante bossen ware tijdbommen doordat ze uit oliehoudende eucalyptus bestaan. Of dat ze eenzijdig naaldhout bevatten.
Veel beter zou het zijn om gemengd bos aan te leggen, dus naald- en loofbos. Zo kent beukenbos, vanwege het veel vochtigere klimaat dat erdoor ontstaat, nauwelijks brandgevaar; naaldbossen zijn van zichzelf al krukdroog en dus sterk ontvlambaar.
In Griekenland komt men echter nauwelijks aan herplanten toe, zegt Kautzky. Grote boosdoener is daar het lucratieve beroep van schapen- en geitenhouder. „Het merendeel van de ontboste of afgebrande vlakten wordt, voor zover ze niet bebouwd worden, als weiland gebruikt. In theorie zouden die gebieden opnieuw beplant moeten worden, maar in de praktijk kopen de herders er dieren bij, want ze kunnen hun weidegrond uitbreiden. En het loont de moeite, want de Griekse overheid subsidieert het houden van geiten.” Zo ontstaat een volgens hem een „zotte toestand”, omdat ook voor het herplanten een subsidiepot bestaat. „De uit deze pot gesubsidieerde pootplanten voor herbebossing worden door de geiten op hapklare dwerghoogte gehouden, en zo vreet de ene subsidie de andere op.”
Dat de EU noodhulp aan Griekenland aan strikte voorwaarden heeft verbonden, is daarom zo gek niet. Brussel wil dat de Griekse brandweer wordt gereorganiseerd en dat er een goed plan komt voor herbebossing. Jammer voor de geiten, maar goed voor de natuur.
