Griepinformatie: van folder naar webhttp://www.rnw.nl/nl/nederlands/article/griepinformatie-van-folder-naar-webGepubliceerd : 20 november 2009 - 3:09 pm | door Willemien Groot
Tijdens een pandemie zitten mensen te springen om informatie. Juiste en onjuiste berichten over de griep en griepvaccins strijden om de aandacht van de websurfer.
Nu iedereen griepberichten kan verspreiden, moet de overheid haar strategie aanpassen. Het bestaande rampenplan is gebaseerd op een uitbraak van het gevreesde vogelgriepvirus H5N1, dat in 2005 opdook. Ongeveer 60 procent van de mensen die besmet raken met dit virus overlijdt. Het H1N1-virus dat de Mexicaanse griep veroorzaakt, is veel minder dodelijk.
"Dat is mooi", zegt hoogleraar Ben Ale van de TU Delft. "Niet voor de slachtoffers, maar wel voor plannenmakers. We hebben nu de rust en de ruimte om zaken aan te passen voor een volgende pandemie." Vooral de informatievoorziening is voor verbetering vatbaar.
Complottheorie
Beleidsmakers hebben er bijvoorbeeld nooit rekening mee gehouden dat mensen massaal internet gebruiken om informatie te verzamelen en te verspreiden. "Voor de gemiddelde gebruiker is geen onderscheid meer te maken tussen professionele media, hobbyisten en complotdenkers. Iedereen kan iets publiceren", zegt mediasocioloog Peter Vasterman van de Universiteit van Amsterdam.
Ze hadden beter moeten weten. Ook tijdens de totaal mislukte vaccinatiecampagne tegen baarmoederhalskanker zochten de twijfelaars elkaar op. Vasterman: "Op verschillende anti-vaccinatie Hyves maakten duizenden meisjes elkaar bang voor het HPV-vaccin. Een overheid moet zich daarmee bemoeien." Roel Coutinho van het RIVM erkende achteraf dat het effect van die bangmakerij ernstig is onderschat.
De recente onrust over de veiligheid van het influenzavaccin is een exacte kopie van die HPV-angst. "In Amerika en Engeland bestaat al sinds in de jaren negentig een anti-vaccinatiebeweging. Die heeft door de voorgenomen inentingscampagne een enorme vlucht genomen", zegt Vasterman. "Het blijkt heel lastig een weerwoord te vinden." Uit zijn onderzoek blijkt dat een complottheorie over dit onderwerp al na drie muiskliks op de loer ligt.
Experiment
Valse informatie is van alle tijden, meent rampenbestrijder Ben Ale. Alleen heeft niemand verspreiding op deze schaal ooit kunnen oefenen. "Je kunt geen experiment bedenken waaraan 16 miljoen Nederlanders meedoen. En dit gebeurt nu echt", zegt hij. "Het gevolg is dat ook de behoefte aan betrouwbare overheidsinformatie toeneemt. We kunnen nu goed controleren of de beschikbare communicatiemiddelen voldoen. Vervolgens moeten we zaken aanpassen."
Dat vergt een enorme denkomslag. Een foldertje in de brievenbus voldoet niet langer. Mediasocioloog Vasterman vindt dat de overheid veel meer aandacht moet besteden aan Hyves, Facebook en discussiefora. Verbieden van websites met spookverhalen, zoals minister Ab Klink van Volksgezondheid voorstelde, is in ieder geval geen optie. Communicatiestrategen moeten die sociale netwerken gebruiken om onjuiste informatie te ontkrachten. "Er is geen verschil tussen een folder of Hyves. Je moet ervoor zorgen dat de boodschap bij de doelgroep terechtkomt."
Doemscenario
Het allerbelangrijkste is de context van de berichtgeving, vindt Vasterman. Het RIVM zou zijn weekoverzicht met aantallen doden en ziekenhuisopnamen moeten afzetten tegen de cijfers van een gewone wintergriep. "Dan wordt vanzelf duidelijk dat de huidige ontwikkelingen binnen de marges vallen. Er is geen reden voor paniekverhalen."
Maar de grootste fout is al in april gemaakt, aan het begin van de uitbraak van Mexicaanse griep. Door vergelijkingen te trekken met de Spaanse griep, die aan het begin van de vorige eeuw tientallen miljoenen doden eiste, werd een angstaanjagend doemscenario geschetst. Vasterman: "Doemscenario's zijn heel schadelijk voor een goed begrip van de ontwikkelingen. Daar moet een overheid heel voorzichtig mee zijn."
