http://www.ad.nl/rotterdam/waterweg/3255427/Eeuwenoude_boeken_kunnen_niet_cht_weg_zijn.htmlzondag 31 mei 2009
'Eeuwenoude boeken kunnen niet écht weg zijn'
Door ARJEN VAN DEN OEVER
VLAARDINGEN/SCHIEDAM - Enige twijfel kende Frederieke Verheijen niet.
Nee, de in het Schiedamse gemeentearchief werkende Vlaardingse bedacht zich geen moment of ze wilde meehelpen aan het redden van 28 kilometer aan boeken, verslagen en andere papieren in het Duitse Keulen. Want de gedachte dat zoveel documenten anders verloren zouden gaan, bezorgt haar alleen beroepsmatig al kromme tenen.
Wat is het geval? Bij de aanleg van een Keulse metrolijn ging iets niet volgens planning, onbekend is wat precies. "Ze werken daar in een put van 44 meter diep. Het stadsarchief er pal naast. Een vrouw die daar werkte, vertelde me dat begin maart geluiden uit het gebouw kwamen die niemand eerder had opgemerkt. Opeens werden ze naar buiten geroepen. Toen de medewerkers allemaal net de deur uit waren, begon het enorme geraas al.''
Weg stadsarchief. Alle documenten verdwenen tussen het puin of tientallen meters dieper in de modder. "Aanvankelijk werd zelfs gezegd dat het archief als verloren moest worden beschouwd,'' vervolgt Verheijen verontwaardigd, omdat zij zich simpelweg niet kan voorstellen dat het écht weg was. "Het Keulse archief is eeuwenoud en enorm belangrijk voor heel Europa. Het bevat 28 kilometer aan documenten, Schiedam heeft ruim 3 kilometer. Een stadsarchief is een geheugen. Het is niet 'alleen maar' geschiedenis, maar feiten. Zaken die ook juridisch van belang zijn, mocht ergens rottigheid over uitbreken.''
Bovendien: "In Keulen liggen ook zaken die voor Nederland van belang zijn. Emigreren is van alle tijden. Niemand hier hoeft lang te zoeken naar een Franse, Duitse of Britse voorouder. Joost van den Vondel, een van de bekendste Nederlandse schrijvers, is bijvoorbeeld in de 16de eeuw in Keulen geboren. Zulke gegevens moeten terug te vinden zijn.''
Ze bleek niet de enige die dat denkt. Blue Shield, een internationale organisatie die hulp organiseert waar cultureel erfgoed wordt bedreigd door rampen, oorlogen of de aanleg van een metrolijn, bleek al actief om vrijwilligers op te snorren. Honderden helpers leverde het Keulen op. Verheijen heeft al vijf dagen geholpen maar ze wil nog een keer terug, al is nog niet bekend wanneer precies. Ze wil meer documenten zien te redden.
"Er wordt met zoveel inzet en enthousiasme gewerkt, ongelooflijk. En voor de mensen van het Keulse archief is het een warm bad, zo'n belangstelling. Ze hebben alles tot in de puntjes geregeld. Een slaapplaats, eten, vervoer. Je hoef nergens om te vragen.''
Enkele dagen buffelde de Vlaardingse door, in zowel de 'natte ruimte' als de 'droge ruimte'. In de eerste ruimte worden in de modder teruggevonden boeken en papieren schoongespoeld, verpakt, elders gevriesdroogd en geperst, zodat het papier weer recht wordt. "De kwaliteit van het papier kan zo verschillen. Ik heb onderwijzersaanstellingen onderhanden gehad uit het eind van de 19de eeuw. Even spoelen en alles was in orde. Die van twintig jaar oud zwollen meteen op, vielen in stukjes uiteen en dreven weg als je het niet bij elkaar hield.''
Dat gaat nog om papieren die bij elkaar zitten. Er zijn ook veel boekwerken die gescheurd of volledig versnipperd boven water komen. Specialisten buigen zich daarover als de snippers min of meer bij elkaar liggen.
"Want het is in eerste instantie alleen maar sorteren. Een kaart bij de andere stukjes kaart. Een notenbalk bij de andere muziekbladen. Restauratoren zetten het weer in elkaar, een klus die veel tijd in beslag neemt. Ze komen echt een heel eind met zulke snippers, maar als er een stukje mist, blijft dat wel voorgoed wit.''
De 'droge ruimte', bedoeld om documenten gruisvrij te maken, is ook een avontuurlijke. Gevestigd in de opslagruimte van een meubelhandel werkte Verheijen er gruis en stof uit de boeken. "Je klopt het uit,'' zegt ze, terwijl ze op een map op de tafel klopt. "Maar dit werk moet met een mondkap en een witte jas, want het stof is vreselijk. Aan de muren hangen zeilen en er zijn mensen de hele tijd aan het stofzuigen.'' En elke keer als de kar leeg is, volgt een nieuwe met gevonden documenten die behandeld moeten worden. Tot ergens in augustus, op z'n minst.
Hoe Keulen verder omgaat met het verlies van het stadsarchief is onbekend. Vrijwilligers zijn er volop bezig om een flink deel van de klus te volbrengen. Maar duizenden snippers moeten nog steeds worden hersteld. "Restauratoren zijn vaak nog wel eens te benaderen om iets vrijwillig erbij te doen. Maar het gaat nu om heel veel, daar moet wel een prijskaartje aan hangen. De schade is sowieso enorm. Ik ben benieuwd hoe ze dit gaan oplossen met de schuldvraag.''
