Ik mis nog steeds in het onderzoek de flitskasten, bekeuringen voor gordel, het niet aan hebben van je fietslamp als aanleiding om de politie aan te vallen...
http://www.beke.nl/nieuws/helemaal_los_in_het_weekeindeHelemaal los in het weekeinde
In: Trouw - 28 augustus 2009
Het leek wel rellen om het rellen dit weekeinde op het strand bij Hoek van Holland. Hoe kan de politie groepen onruststokers het beste aanpakken? Hooligans verleggen hun terrein, stelt criminoloog en politieonderzoeker Henk Ferwerda. Ze richten zich steeds vaker op dancefeesten en andere evenementen.
Notoire relschoppers gaan calculerend te werk, zegt Henk Ferwerda van onderzoeksbureau Beke. Ze kijken van te voren: wordt hier gefouilleerd? Hangen hier cameras? Hoe sterk is de politiemacht? Als ze de risicos te groot vinden, haken ze af. Dan maken ze zich uit de voeten. Zo bezien leek het strandfeest Sunset Grooves in Hoek van Holland een zeer geschikt podium voor mensen die uit waren op een stevig potje rellen, beaamt criminoloog en politieonderzoeker Ferwerda.
Nog geen week na de grootschalige ongeregeldheden op het gratis strandfeest, presenteert hij zijn onderzoek Rellen om te rellen, een studie naar notoire relschoppers. Puur toeval dat het in deze week verschijnt, zegt de onderzoeker. Over Hoek van Holland is nog heel weinig bekend. Er wordt in de media veel gesuggereerd, maar over de achtergronden weten we niet veel.
Toch lijken opvallend veel bevindingen uit Ferwerdas onderzoek van toepassing op de ongeregeldheden aan het strand, vorig weekend. Hooligans raken steeds minder vaak slaags in en rond voetbalwedstrijden, maar meer op andere plekken, op andere tijdstippen, zegt hij. Ze zoeken nu nieuwe podia om onrust te stoken. Bijvoorbeeld dancefeesten en andere grote evenementen.
Die verschuiving is te verklaren door het succes van de veiligheidsmaatregelen rond voetbalstadions. De hooligans krijgen daar de kans niet meer om rotzooi te trappen, het veiligheidsbeleid is bij wedstrijden behoorlijk effectief.
Ferwerda onderscheidt in zijn onderzoek drie soorten relschoppers: de hooligans, de activisten en de wijkverstoorders (zie kader). De hooligans vormen de grootste groep. Met voetbal heeft hun geweld steeds minder te maken. Rellen komen niet zo zeer voort uit liefde voor de club, maar veeleer uit liefde voor het rellen. Een behoefte aan een curieuze vorm van vermaak dus.
Ferwerda: Binnen de harde kernen van de clubs, heb je verschillende generaties. De ouderen, veertigplussers, hebben nog wel clubliefde. Maar de jongeren zijn veel minder aan voetbal gebonden. En als je ziet wat ze hun club aandoen, kun je moeilijk nog van voetbalsupporters spreken. Voetbal interesseert ze niet zo.
Hooligans worden gedreven door de kick van geweld, territoriumdrang, agressieve masculiniteit, onderlinge solidariteit en hang naar soevereiniteit en autonomie, stelt Ferwerda in zijn rapport.
Ze hebben veelal een omvangrijk en gevarieerd strafblad. Maar toch, als ze gearresteerd worden voor relletjes, volgt relatief vaak vrijspraak, zo blijkt uit zijn onderzoek. Iets meer dan 17 procent van de vonnissen in deze categorie zijn vrijspraken.
Dat komt onder meer doordat justitie niet zoveel gewicht hangt aan openbare ordedelicten. Dat geldt zowel voor het Openbaar Ministerie als de recherche. Vrouwenhandel of wapenhandel, echte zware criminaliteit, daar wordt zwaar op ingezet. Op ordeverstoring veel minder. Dat levert minder bewijs op, en dus meer vrijspraken.
Bewijs verzamelen tegen relschoppers is bovendien erg lastig. De delicten worden in groepsverband gepleegd, en het strafrecht is grotendeels individueel gericht, legt Ferwerda uit. Het gaat om de vraag: wie gooide die steen? Dan kun je wel zeggen hij kwam uit een groep, maar dat vindt de rechter vaak niet voldoende.
De politie moet meer bevoegdheden krijgen om relschoppers van tevoren in de gaten te houden, vindt de onderzoeker. Dat kan door het voorbereiden van openlijke geweldpleging strafbaar te stellen, legt hij uit. Nu is dat nog niet strafbaar. Als de politie vandaag te horen krijgt dat er morgen gevochten wordt in Den Haag, moeten ze bij wijze van spreken wachten tot de hooligans er zijn, en daadwerkelijk beginnen met knokken tot ze kunnen ingrijpen. Maar als de voorbereidingshandelingen ook strafbaar worden, kan de politie mensen observeren en vervolgens al tegenhouden als ze onderweg zijn naar een knokpartij. Bovendien krijgt de politie dan de bevoegdheid om ook telefoons van hooligans af te tappen. Dat is nuttig omdat hooligans soms telefonisch afspraken maken om ergens te gaan vechten. Ferwerda vindt het dan ook heel goed dat er een wet aan komt die het voorbereiden van rellen strafbaar stelt.
Verder kan de politie zich meer richten op het druggebruik van hooligans. Drugs en alcohol zijn onlosmakelijk verbonden met het hooliganbestaan. Vooral cocaïne is populair in de harde kern. De normen en waarden zijn volledig weggesnoven, zegt een ervaren politieagent in het onderzoek van Ferwerda. Hooligans peppen zich voor het gevecht op met coke. Vermoed wordt dat de hooligangroepen (die vaak zeer goed georganiseerd zijn) zelf in hun drugstoevoer voorzien. Dat betekent dat ook de aanpak van cocaïnehandel onderdeel kan zijn van de aanpak van voetbalgeweld, concludeert Ferwerda.
Een ander belangrijk wapen in de strijd tegen relschoppers is dossiervorming, denkt de onderzoeker. De politiekorpsen zouden van de notoire relschoppers in hun regio individuele dossiers moeten aanleggen. Het zijn er maar een paar per regio, het gaat niet om honderden hooligans. Je moet de sleutelfiguren eruit pikken. De rest zijn meelopers en wannabes.
In de dossiers van de sleutelfiguren moet hun strafblad bijgehouden worden, maar ook hun woonsituatie, sociale problematiek, sociale achtergrond. De politie moet weten wat er speelt bij die paar notoire types. Als er dan een evenement op stapel staat, weet je wie je in de gaten moet houden.
Als je die lieden uit de anonimiteit kunt halen, kun je een hoop rellen voorkomen. Rellen is groepsgedrag, in je eentje is het rellen niet meer leuk. Dan wordt het sneu.
Door: Ivo Barends
De hooligan
Hooligans zijn altijd mannen, en gemiddeld 28 jaar oud. Maar er zijn ook flink wat hooligans die veel ouder zijn. Een hooligan kent een lange criminele carrière en heeft een goed gevuld strafblad. Binnen hooligangroepen is sprake van hiërarchie. De jongeren moeten zich nog bewijzen en staan vooraan. De middengroep is het meest actief bij het organiseren en aansturen van de rellen. De ouderen hebben hun sporen verdiend, en staan vaak op de achtergrond. Hooligans zijn lang niet altijd kansarme jongeren. De meeste zijn laag opgeleid, maar ze kunnen uit allerlei sociale milieus komen. Leiders komen vaak uit de sociale middenklasse. Een deel van de hooligans leidt door de week een normaal bestaan en gaat in het weekend helemaal los. Hooligans hebben nauwelijks politieke interesse. Alcohol en drugs worden veel gebruikt, zowel recreatief, als ook als middel om zich op te laden voor een confrontatie.
De activist
Relschoppende activisten zijn gemiddeld 25 jaar oud. Veel vaker dan hooligans werken ze alleen en anoniem. Dat geldt niet voor rechtse activisten, die zijn doorgaans opener in hun acties. Activisten gebruiken geweld voor een hoger doel. Ook hun levensstijl staat in het teken van dit doel: ze kleden zich volgens bepaalde kenmerken en dierenactivisten zijn bijvoorbeeld meestal veganist. Vooral linkse activisten gaan strategisch te werk, zijn goed georganiseerd en daardoor moeilijk te pakken. In tegenstelling tot hooligans zijn sommige activisten geheelonthouders. Een ander belangrijk verschil met de hooligans: activisten opereren vaak ver van hun eigen woonplaats. Hooligans willen juist hun eigen territorium beschermen.
De wijkverstoorder
Wijkverstoorders kwamen bijvoorbeeld in actie bij de rellen in de Utrechts wijk Ondiep en de ongeregeldheden in de Amsterdamse wijk Slotervaart. Gemiddeld is de wijkverstoorder 23 jaar. Ze sturen niet bewust aan op rellen zoals hooligans dat doen; aanleidingen voor ongeregeldheden zijn persoonlijke vetes van groepsleden, of conflicten met het overheidsgezag in de buurt. Een belrondje volstaat dan om een groep relschoppers op te trommelen. Bij allochtone groepen gaat het vaak om autoriteitsconflicten. Een sterk wij-zijgevoel maakt dan dat ze elkaar steunen. Wijkverstoorders zijn niet erg georganiseerd, en de groepsbanden zijn niet erg bestendig.
