Veel, zo niet de meeste mensen hier zijn atheïst (niet geloven dat een god kan bestaan, niet geloven in een god of niet bezig zijn met geloof). Ik denk dat rationeel denken en geloven in wetenschap ook als 'religie' beschouwd kan worden: wij geloven dat de wetenschap ons in de richting van de waarheid leidt en keuzes op basis van waarheid is wat we nastreven. Dit is een heel andere manier van denken dan alleen al het Christelijke geloof, waar onze cultuur uit is gegroeid. Het verschil is nog groter met hele andere manieren van denken: het Boeddhisme, het hindoeïsme, het Taoïsme, het Jodendom en de Islam. Wat wij vanzelfsprekend vinden, is voor anderen niet vanzelfsprekend en andersom. Wat anderen belangrijk vinden, zijn wij niet mee bezig en andersom.
Als hulpverlener moet je een goede balans vinden om hiermee om te gaan. Dat vereist een stukje flexibiliteit, inlevingsvermogen en kennis van andere culturen en religies. Je hebt geduld nodig, en moet anderen kunnen accepteren om wie zij zijn, waar ze vandaan komen en wat ze geloven.
Wij treffen mensen in de belangrijkste, vaak moeilijkste momenten van hun leven. Daarbij kunnen we niet verwachten dat slachtoffers en familieleden daarvan zich bezig gaan houden met wat voor ons normaal en gebruikelijk is. Dat willen we vaak wel, maar zo werkt het niet. Als professioneel hulpverlener in een beperkt multiculturele samenleving moet je in staat zijn gedrag te herkennen dat gedreven wordt door een cultuurverschil, en daar moet je flexibel mee om kunnen gaan. Dat wil niet zeggen dat je geweld of beledigingen moet accepteren, dat is geen enkele cultuur normaal. Maar je moet wel rekening houden met andere manieren van uiten van emotie, bepaalde rituelen die mensen met overledenen willen doen (zoals het zelf balsemen van een lichaam), andere manieren van begroeten en bepaalde wensen voor een behandeling.
Wanneer je te maken krijgt met iemand met andere religieuze opvattingen kan je altijd vragen naar waarom iemand iets wil. Wil iemand geen bloedtransfusie, kan kun je vragen waarom het belangrijk is voor iemand om geen bloedtransfusie te krijgen. Vragen is in geen enkele cultuur verboden. Wanneer je daar antwoord op hebt, kan je je eigen visie op een behandeling geven: vertel bijvoorbeeld wat je weet over voor- en nadelen. Op basis daarvan mag iedereen zijn eigen keuze maken. Uiteindelijk heeft iedereen, gelukkig, het recht om te doen en te laten wat hij wil met zijn lichaam zolang hij bij volle bewustzijn is.
Grondwet, artikel 11:
Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam.
Ontneem vooral een patiënt die keuze niet, de beschikking over het eigen lichaam is één van de belangrijkste rechten die een mens heeft.
Lastig wordt het als het gaat om kinderen of mensen die niet wilsbekwaam zijn. Ik heb geen idee wat 'goed' zou zijn in zo'n geval: handelen volgens 'onze' ratio of in lijn met de wens van familie en de vermoedelijke wens van de patiënt. Het kan natuurlijk enorm frustrerend zijn om een bepaalde zorg niet te kunnen leveren, terwijl je ervan overtuigt bent dat die zorg van levensbelang is voor de patiënt.
Het is belangrijk dat wij als professionele hulpverleners ons kunnen inleven in de mensen met wie we te maken hebben. Wij horen flexibel te zijn wanneer we te maken hebben met mensen uit andere culturen en religies, en moeten accepteren wie de ander is en hoe hij denkt. Uiteindelijk zijn wij er om te helpen, niet om ons gedachtegoed aan een ander op te leggen. Soms kiezen mensen voor een andere manier van leven dan in onze cultuur gebruikelijk is. Bedenk je dan in hoe jij geholpen zou willen worden als je op vakantie bent in een ver land: volgens je eigen 'geloof' (dus een behandeling puur op basis van de medische wetenschap) of volgens het geloof zoals dat daar gebruikelijk is (voor een groot deel op religie gebaseerd). Ik weet al wat mijn antwoord zou zijn.
