„Ik had afschuwelijke foto’s kunnen maken”GRONINGEN – Persoonlijke verhalen van slachtoffers die een ongeval dankzij de inzet van de traumahelikopter overleefden, zijn er nauwelijks. Tot donderdag. Fotograaf Jan Bouwman en trauma-arts Bert Dercksen presenteren in Groningen hun boek ”De traumaheli rukt uit! Slachtoffers vertellen hun verhaal”.
Dercksen en Bouwman kwamen met elkaar in contact bij een demonstratie van de Groningse traumahelikopter. Zo ontstond het idee voor een boek met persoonlijke ervaringen van slachtoffers. Bouwman: „De traumahelikopter heeft iets magisch en spreekt tot de verbeelding. Hij staat dichter bij de mensen dan men denkt. Een ongeval zit in een klein hoekje.”
In de periode mei 2008 tot en met februari 2010 vloog Bouwman ruim tachtig keer mee in de heli. Hij maakte foto’s van slachtoffers van verkeersongelukken, ongevallen bij huis en incidenten waarbij kinderen waren betrokken. „Naderhand hebben we slachtoffers en betrokkenen benaderd met de vraag of ze wilden meewerken aan het boek. Ze waren allemaal enthousiast.”
De foto’s zijn soms confronterend. Was het niet lastig om die te maken?
„Praktisch gezien was het niet moeilijk. Ik kwam met het traumateam ter plekke, maakte snel mijn foto’s en als ik enigszins het idee had dat ik mooie beelden had, trok ik mezelf terug en wachtte ik tot we weer vertrokken. Ik had een uniform aan, dus mensen moeten hebben gedacht dat ik deel uitmaakte van het team. Slachtoffers hebben vaak niet eens gemerkt dat ik foto’s maakte. Familieleden of omstanders misschien wel.”
Toestemming krijgen van de slachtoffers voor gebruik van de foto’s was vast moeilijker?
„Een tijd nadat we hulp hadden geboden, gingen we bij slachtoffers thuis langs. We legden uit waarvoor we kwamen. Eis van het ziekenhuis in Groningen was dat de mensen die we opzochten voor akkoord zouden tekenen. Ook nam ik altijd foto’s mee die ik aan de slachtoffers gaf. Ze waren daar erg blij mee. Beelden van een ongeval helpen slachtoffers bij de verwerking.”
Is het ethisch verantwoord om mensen in een precaire situatie op de foto te zetten?
„Ik heb die afweging ook gemaakt. We kwamen op plekken of in situaties dat lichamen nauwelijks nog herkenbaar waren. Ik had afschuwelijke foto’s kunnen maken, maar ik heb dat heel bewust niet gedaan. Ik voelde een soort plaatsvervangende schaamte op het moment dat ik iemand fotografeerde die thuis van de trap was gevallen. Vaak ontkleden hulpverleners hun slachtoffers om ze medisch goed te kunnen behandelen. In zulke gevallen was ik terughoudend.”
Welk incident maakte de meeste indruk op u?
„In het boek staat een foto van een jong gezin met in het midden een vrolijk ventje op zijn fiets. Het traumateam redde het jochie in april 2009 ternauwernood van de verdrinkingsdood. Als ik naar het beeld kijk, krijg ik nog kippenvel. Daarnaast zijn me situaties bijgebleven waarbij slachtoffers zijn overleden. Zo hadden we op een vrijdag eerst een dodelijk verkeersongeval. Vanaf die plek vlogen we in één ruk door naar een baby in ademnood die ook overleed. Dat vergeet je nooit.”
Uw boek bevat louter succesverhalen. De incidenten waarbij slachtoffers het toch niet hebben gered, komen niet aan bod. Waarom niet?
„De realiteit van het werk van het traumateam is dat een slachtoffer ondanks een enorme inzet van de hulpverleners toch overlijdt. We hebben het diverse keren geprobeerd, maar het is ons helaas niet gelukt om met nabestaanden van dodelijke slachtoffers te spreken.”
Critici twijfelen of de traumahelikopter in Nederland wel echt nodig is.
„Ik ben bij hulp aan slachtoffers geweest die het zonder arts waarschijnlijk niet hadden overleefd. Als je dat van dichtbij meemaakt, verdwijnen alle discussies over het nut van de heli en of hij nu wel of niet in de nacht mag vliegen.”
http://www.refdag.nl/nieuws/binnenland/ik_had_afschuwelijke_foto_s_kunnen_maken_1_531705
