Stammie,
Een hartstilstand is een zeldzame, ernstige complicatie in de zwangerschap. De incidentie hiervan is ongeveer 1 op de 30.000 zwangeren. In Nederland betekent dit 6 casussen per jaar. De veranderde fysiologie en anatomie bij een zwangere, maken het noodzakelijk de reanimatie aan te passen ten opzichte van reanimatie bij een niet zwangere patiënte.
Veranderde fysiologie en anatomie beïnvloeden de reanimatie
Vanaf een amenorroeduur van 20 weken wordt een reanimatie negatief beïnvloed door de groeiende baarmoeder. Bij het op de rug liggen is de V. cava bij 90% van aterme zwangeren vrijwel compleet gecomprimeerd door de vergrote baarmoeder. Het slagvolume neemt door de afgenomen ‘preload’ af tot 30% vergeleken met een niet-zwangere vrouw.
Ook de functionele longcapaciteit neemt bij een zwangere af met 20% door hoogstand van het diafragma. Hierdoor ontstaat er sneller hypoxie. Deze situatie wordt versterkt door een toename van 20% in de zuurstofbehoefte bij een zwangere als gevolg van de aanwezige foetus.
Bij een zichtbaar zwangere patiënte, dat wil zeggen vanaf 20 weken amenorroeduur (fundus op navelhoogte), wordt de patiënte in ‘left lateral tilt’-positie gelegd. Hierbij gaat het om een kanteling van 15-30 graden, gebruik makend van een wig onder de rechter heup. Compressie van de V. cava wordt hiermee opgeheven. Deze positie bemoeilijkt echter het uitvoeren van de Basic Life Support. Het is ook mogelijk om de uterus manueel naar links te verplaatsen.
Een uitzonderlijke situatie vraagt om bijzondere maatregelen. In de pre-hospitale situatie moet laagdrempelig de hulp worden ingeroepen van een H-MMT. Dit is alleen gerechtvaardigd wanneer er sprake is van tijdswinst. Zwangere patiënten ontwikkelen sneller hypoxie dan niet-zwangeren. Indien de reanimatie niet succesvol is, dient binnen 5 minuten een perimortem sectio caesarea uitgevoerd te zijn. Het gaat primair om het redden van het leven van de moeder. Het wegnemen van de foetus en verkleinen van de uterus zal de zuurstofconsumptie verlagen, de veneuze terugvloed naar het hart verhogen en de ventilatie vergemakkelijken. Ook kan de reanimatie nu weer in rugligging plaatsvinden, waardoor thorax compressies beter uitvoerbaar worden.
Een perimortem sectio caesarea is dramatisch en zal doorgaans plaatsvinden op de locatie waar de hartstilstand optreedt. Dit maakt reanimatie van de zwangere in de pre-hospitale setting tot een uitzonderlijke situatie. Vervoer naar een operatiekamer leidt tot onnodig tijdverlies. Aangezien er bij het ontbreken van circulatie geen bloedverlies zal zijn, is er slechts een beperkt instrumentarium nodig, namelijk scalpel, klemmen, buikgazen en handschoenen. Steriliteit van de ingreep is van ondergeschikt belang. In plaats van een klassieke Pfannenstielincisie (Bikinilijn), verdient de mediane onderbuiksincisie de voorkeur om een maximale expositie van de peritoneale holte te verkrijgen. Het is sneller, je bent minder afhankelijk van instrumentarium en je hebt beter licht.
Groet,
Expert.
