Driehoek en nationale politie
De gebeurtenissen in Haren laten zien dat dit soort grootschalige incidenten overal kunnen voorkomen; in stedelijk gebied en op het platteland, in grote steden en in dorpen. Daarom is het van belang dat partijen uit de driehoek, burgemeester, OM en politie, goed op elkaar ingespeeld zijn en elkaar goed kennen. Los van incidenten moet men elkaars gesprekspartner zijn, zowel op bestuurlijk
(driehoeksniveau) als op ambtelijk uitvoerend niveau. Voor grote gemeenten is dat gemakkelijker dan voor kleine, maar doet aan het uitgangspunt niet af. Met de komst van nationale politie wordt het risico groter dat (de leiding van de) politie en het lokale bestuur verder van elkaar af komen te staan. Dat vraagt om bijzondere aandacht bij de verdere inrichting van de nationale politie. Het
uitgangspunt zal moeten zijn dat in elke gemeente een gezagsdriehoek actief is en periodiek bij elkaar komt, zodat op momenten van crisis, ook in kleinere gemeenten, een geoefend team klaar staat. Daarnaast is het van belang dat de leiding van de tien nieuwe politie-eenheden (die natuurlijk zelf niet in alle driehoeken zitting kunnen en moeten nemen) voldoende feeling heeft met en contact
houdt met hetgeen speelt in de gemeenten.
Snelrecht
Openbaar Ministerie en politie hebben een groot aantal ordeverstoorders snel voor de rechter gebracht. Zij verrichtten daarmee uitstekend werk. Maar ook hier traden de beperkingen van het supersnelrecht aan het licht. Noodzakelijke rapporten, bijv. van de Kinderbescherming, konden binnen het gegeven tijdsbestek niet tijdig en zorgvuldig geproduceerd worden, soms werden nieuwe
feiten gelinkt aan personen die al voor de rechter verschenen waren. Kortom: snelrecht klinkt mooier dan het is. Nader bezien moeten worden in welke situaties snelrecht wel geschikt is en in welke niet. Samenspel tussen overheid en burger Burgers die zich afvroegen of ondernemers goed voorgelicht waren, of de supermarkten wel of geen bier zouden gaan verkopen of zelfs zouden sluiten, of er geen alternatief feest georganiseerd zou worden, burgers met expertise over sociale media - het levert stuk voor stuk informatie op die voor de autoriteiten van belang kan zijn en kan bijdragen aan beter overheidsbeleid.
Maak gebruik van de kennis, inzet en expertise van burgers. Die ligt vaak op straat, die valt zo op te rapen. Dat geldt ook, en misschien nog wel in het bijzonder voor de expertise van jongeren. Juist nu, nu de sociale media zo’n invloed hebben in het leven van jongeren, terwijl ouderen dat maar mondjesmaat in de gaten hebben, is die expertise reuze nuttig. Daarom bepleiten wij vormen van samenspel tussen burgers en overheid. Burgers, jong en oud, die graag bereid zijn om iets te doen voor de gemeenschap, ieder op zijn of haar manier, vanuit zijn of haar eigen expertise of belangstelling, en een overheid die ontvankelijk moet zijn voor een publieke
rol van burgers die zo bijdragen aan een rijker beleid en betere vormen van uitvoering.
Sociale media: monitoring en interventie
Het verdient aanbeveling om sociale media als een vast onderdeel van het dagelijks leven te monitoren, waarbij het moet gaan om het vinden van collectieve patronen die opmerkelijk zijn en mogelijk actie vereisen, niet om het stelselmatig volgen van individuen. Monitoren is geen technische kwestie, maar een inhoudelijke. Wat zich op de sociale media afspeelt, moet geduid worden, en die duiding vraagt om brede maatschappelijke kennis en inzicht. Dat vraagt om een samenspel op landelijk en lokaal niveau. Landelijke specialistische expertise, waarin de Nationale Politie een prominente rol moet spelen, moet gecombineerd worden met lokale kennis: feeling hebben met wat er leeft onder de bevolking - in Haren met wat er leeft onder de jongeren in het noorden van het land. Verbinding tussen die beide niveaus vraagt om een actieve en open houding aan beide kanten.
Maar monitoren is niet genoeg, interveniëren kan een prominente rol spelen om een evenement in goede banen te leiden. Interventies op de sociale media zijn een belangrijke bron van communicatie. Autoriteiten doen er goed aan daar snel en veel ervaring mee op te doen. Verder verdient het aanbeveling om de verschillende analyseteams op het gebied van sociale media die er nu landelijk zijn, bij de NCTV (nationaal coördinator terrorisme en veiligheid), bij de politie, en bij de AIVD beter op elkaar af te stemmen. Het beeld van de commissie is dat er op verschillende plekken, onafhankelijk van elkaar, hetzelfde werk gedaan wordt.
Sociale media: diffuus onderscheid tussen publiek en privaat
Sociale media maken van alles publiek, wat eerder privaat was. Gebruikers moeten daar, in de eerste plaats door de aanbieders, beter op gewezen worden. Dat is vooral voor jongeren van belang, die de risico’s niet zo snel in de gaten hebben. Ook ouders kunnen hier een rol vervullen. Deze vervaging van publiek en privaat kan juridische gevolgen hebben. Neem het begrip “opruiing”. Wie opruiende taal in het café slaakt, doet iets anders dan wanneer hij dat in de semi-openbaarheid van de sociale media doet. Of opruiing off-line een andere betekenis heeft dan on-line, moet nog duidelijk worden. Rechterlijke uitspraken zullen ons hier de weg moeten wijzen welke consequenties dat heeft, met in het verlengde daarvan wellicht wetswijziging als resultaat.
Massamedia: introspectie en debat
Massamedia worden wel de vijfde macht genoemd. Zij houden de vinger bij het kloppende hart van de samenleving, rapporteren daarover, becommentariëren die en openbaren wat verborgen blijft. Die rol vervulden zij in Haren, maar sommige deden meer: zij werden onderdeel van het evenement, waarbij zij, omdat het om massamedia gaat, een prominente functie vervullen. Dat leidde terecht tot debat en introspectie binnen de journalistiek. Dat valt toe te juichen, en zou uitgebreid kunnen worden. De ombudsfunctie die nu bij sommige kranten bestaat, programma’s als De leugen regeert en De kunst van het maken, het zijn instrumenten om
dat debat niet alleen binnen de journalistiek te voeren, maar ook in het openbaar. Zo kunnen ook deze media verantwoording afleggen over hun daden.
Alcohol
Alcohol was een vitale factor in Haren; De explosieve mix in Haren , bijlage 3 bij deelrapport Hoe Dionysos in Haren verscheen, is daar speciaal aan gewijd. Alcohol is een vitale factor bij al die uitgaanscentra waar iedere week opnieuw, op tal van plaatsen in ons land incidenten plaatsvinden, soms met verschrikkelijke consequenties. En de combinatie met drugs, waarvan aannemelijk is dat daar in Haren ook sprake van was, maakt de combinatie des te explosiever. Wij zijn niet de eersten die hier een ernstig probleem signaleren. Talrijk zijn de rapporten en onderzoeksresultaten die laten zien wat een verwoestende uitwerking alcoholmisbruik, al dan niet in combinatie met drugs, heeft. Er zijn zeker initiatieven genomen om alcoholgebruik bij massagelegenheden tegen te gaan - geen alcohol
in en rondom stadions, beperking van alcoholverkoop op Koninginnedag. Sinds 1 januari geldt bovendien de strafbaarstelling van alcoholbezit voor jongeren onder de 16. Het zijn belangrijke initiatieven, die, hoe lastig dat ook is, om stevige handhaving vragen en bij grote en risicovolle evenementen met maatwerk verder uitgewerkt moeten worden. Als een dergelijke alcoholmatiging niet optreedt, zullen rellen, al dan niet van de omvang zoals nu in Haren, op een andere plaats, in een andere constellatie, blijven voorkomen, ook als het openbaar gezag voortreffelijk optreedt.