http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2664/Nieuws/article/detail/1030382/2010/10/07/Gaat-het-licht-uit-voor-de-laatste-vuurtorenwachters.dhtmlGaat het licht uit voor de laatste vuurtorenwachters?
Eileen Ros − 07/10/10, 08:32
De Noordertoren op Schiermonnikoog. © Julius Schrank/ de Volkskrant
TERSCHELLING - Ook de vuurtorenwachters van Terschelling en Schiermonnikoog moeten van hun toren af. Rijkswaterstaat bouwt een zeeverkeerscentrale op Terschelling, van waaruit de taken van de vuurtorenwachters worden overgenomen. Wadvaarders vrezen echter dat de veiligheid in gevaar komt.
Al in 2004 overwoog het ministerie van Verkeer en Waterstaat alle vuurtorens op de Waddeneilanden onbemand te laten. Na protest van de vijf burgemeesters van de eilanden werd toen besloten de zeeverkeersleiders op de Brandaris (Terschelling) en de Noordertoren (Schiermonnikoog) aan te houden.
Nieuwe verkeerscentrale
Toch zal een commissie begin 2011 onderzoeken of de nieuwe verkeerscentrale, in de zeevaartsschool Willem Barentsz op Terschelling-West, voldoende veiligheid biedt om ook de zeventien laatste vuurtorenwachters van de torens te halen.
Volgens het ministerie zijn de Brandaris en de Noordertoren dringend aan modernisering toe. Ook is een verhuizing noodzakelijk vanwege de veiligheid van de werkplekken. Zo zouden beide vuurtorens niet voldoen aan de arbo-eisen, zoals die over vluchtwegen.
Volop testen
Woordvoerder Paula Hoff van Rijkswaterstaat Noord-Nederland benadrukt dat voor de verhuizing volop wordt getest op veiligheid van de nieuwe zeeverkeerscentrale: 'Software van het nieuwe radarsysteem en camerabeelden zijn nog niet optimaal. Het beeld in de centrale moet vergelijkbaar zijn met wat je met het blote oog vanaf de toren kan zien. Pas dan kunnen we verhuizen.'
Toch vermoedt Hoff dat de verplaatsing van de zeeverkeersleiding geen extra problemen oplevert: 'De kustlijn in Noord-Holland heeft ook geen bemande vuurtorens meer. Dat leidde niet tot extra incidenten.'
Grondig wantrouwen
Maar garnalenvisser Bouwman, die tussen Schiermonnikoog en Ameland vaart en een aantal keer per dag contact heeft met de vuurtorenwachters, is er niet gerust op. Onder schippers heerst volgens de visser 'een grondig wantrouwen' jegens de nieuwe zeeverkeerscentrale op Terschelling.
'Het waddengebied is wispelturiger dan de Noordzeekust', zegt Bouwman. 'Wisselende zandbanken en snel dichtslibbende vaargeulen zijn hier aan de orde van de dag. Om dat te kunnen zien, heb je het uitzicht vanuit de toren en oude kennis nodig. Dat zit niet in een camerascherm of een radarsysteem aan wal.'
Witboek Menselijk Oog
De vereniging Wadvaarders heeft wadgebruikers opgeroepen incidenten te melden 'waarbij de waarneming door echte mensen op de vuurtorens van belang is geweest'. De vereniging stelt een zogenoemd 'Witboek Menselijk Oog' op.
'Mogelijk kan dat het tij nog keren', zegt bestuurslid Maarten Snel. Erg overtuigd klinkt hij niet: 'We vermoeden dat het boek de verhuizing niet in de weg zal staan. Rijkswaterstaat laat niet veel los over de ins en outs van het traject om apparatuur te meten. Ook mogen de vuurtorenwachters ons niet te woord staan. Dan is het moeilijk argumenten verzamelen.'
Onder wadvaarders heerst volgens Snel veel twijfel over de veiligheid van de nieuwe zeeverkeerscentrale, die zich het hele waddengebied moet gaan ontfermen. 'Een groot radarcentrum op land ziet kano's, surfers en andere kleine dingen in de branding sneller over het hoofd. Ook zullen oudere schepen zonder moderne gps-apparatuur minder hulp ontvangen wanneer volledig wordt vertrouwd op hypermoderne computersystemen.'
Sociale functie
Rijkswaterstaat zegt nog geen uitspraken te kunnen doen over dergelijke risico's. Eerst moet de nieuwe zeeverkeerscentrale worden getest, wordt nogmaals benadrukt.
Ook de CDA-burgemeester van Schiermonnikoog Bert Swart, die zich in 2004 sterk maakte voor behoud van de vuurtorenwachters, zegt te wachten op de resultaten van de nieuwe zeeverkeerscentrale. Hij heeft goede hoop: 'We gaan alleen overstag op het moment dat de nieuwe centrale net zo veilig blijkt als een bemande toren. Dat staat als een vuurtoren boven water.'
Niet gerust
Het stelt oud-vuurtorenwachter van Ameland en visser Dries van der Laan niet gerust. De testen gaan uitwijzen dat het allemaal net zo veilig is, vermoedt hij. 'Waar het om gaat', zegt hij met eilands accent, 'is de verdwijnende sociale functie van de wachter in de toren. Die geeft schippers een veilig gevoel; waakt over de zee, ziet het weer en water in een oogopslag veranderen en kleinere bootjes omslaan. Iemand voor een radarscherm ver van de zee ziet alleen een stipje wegvallen als het mis gaat.'
De vuurtorenwachters zelf zijn volgens Rijkswaterstaat 'wegens drukte op de torens' niet bereikbaar voor commentaar.
