Wat beter had moeten lopen bij de (internationale) politiediensten:
Politie drie keer in de fout bij opvolging Ibrahim El Bakraoui
Wat is er nu eigenlijk precies foutgelopen in de opvolging van de latere zelfmoordterrorist Ibrahim El Bakraoui? De doorstroming van informatie is slecht verlopen, zoveel is zeker. De bevoegde ministers geven vanmiddag meer uitleg over de zaak, maar volgens bronnen dicht bij het onderzoek wijzen alvast drie elementen in het verhaal in de richting van de federale politie.
De eerste zwakke plek zit bij de verbindingsofficier van de federale politie in Istanbul. Hij zag een mail met de melding over het vliegtuig met El Bakraoui aan boord véél te laat, pas uren na de landing. Die ‘onzorgvuldigheid’ zou de zaak onwillekeurig vertraagd en – zo blijkt achteraf – geschaad hebben.
Vervolgens heeft diezelfde verbindingsofficier zijn oversten bij de federale gerechtelijke politie in België gebrieft over de informatie. Probleem: daar werd vervolgens niets mee gedaan, of toch niets dat leidde tot het opsporen van de man. Intussen was de vogel gaan vliegen. Een nalatigheid?
En toen de strafuitvoeringsrechtbank de voorwaardelijke invrijheidstelling van El Bakraoui in augustus 2015 introk, werd er ‘niet veel ijver aan de dag gelegd om hem op te sporen’, aldus Justitieminister Koen Geens (CD&V) in Terzake gisteravond. Daar is het FAST-team (Fugitive Active Search Team) van de federale politie dus mogelijk te laks geweest.
De kans is groot dat de politie niet de enige dienst is die steken heeft laten vallen in het opvolgen van El Bakraoui. Zo is het nog de vraag of ook de justitie-assistenten die hem opvolgden na zijn voorwaardelijke invrijheidstelling, meer hadden kunnen doen en of er een inschattingsfout gemaakt is door de strafuitvoeringsrechtbank of in andere geledingen van justitie.
"Eén iemand uit het politieapparaat heeft geblunderd"
De Belgische verbindingsofficier in Turkije heeft bij de uitwijzing van Ibrahim El Bakraoui uit Turkije geblunderd. Dat heeft minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) gezegd in de Kamer. "Eén iemand uit ons politie-apparaat is op zijn minst nalatig en niet heel proactief geweest in een dossier waar je meteen van aanvoelt dat het om terrorisme gaat."
Jambon stelde woensdagavond, een dag na de aanslagen in Brussel en Zaventem, een tijdslijn op in verband met de uitwijzing van Ibrahim El Bakraoui uit Turkije. Volgens die tijdslijn is er tussen 26 juni, het moment waarop Turkije de Belgische verbindingsofficier inlicht over de arrestatie van El Bakraoui, en 20 juli "niets wezenlijks" gebeurd en dat dus door die verbindingsofficier. El Bakraoui was intussen -meer bepaald op 14 juli- op het vliegtuig richting Nederland gezet.
"Ik kon niet anders dan concluderen dat één iemand (de verbindingsofficier nvdr.) -en niet een dienst of een directie- op zijn minst nalatig was geweest, niet heel proactief en niet heel geëngageerd", aldus Jambon. "En dat in een dossier waarin je van het eerste moment aanvoelt dat het om terrorisme gaat."
"El Bakraoui werd veroordeeld voor tien jaar, zat een paar jaar in de gevangenis en reisde dan via Turkije naar de grens met Syrië af. Je moet niet lang in het terrorismedossier actief zijn om in te schatten hoe groot de kans is dat je met een foreign fighter te maken hebt."
Als minister van Binnenlandse Zaken en Veiligheid, en dus als verantwoordelijke van de politie, vond Jambon dat hij zijn politieke verantwoordelijkheid moest nemen. "Hier heeft één iemand uit het politie-apparaat geblunderd. Op basis van die analyse ben ik mijn ontslag bij de premier gaan aanbieden. De premier heeft na lange gesprekken gevraagd om te overwegen om mijn ontslag in te trekken."
Jambon zei na de vragenronde dat er nog geen tuchtprocedure is opgestart tegen de verbindingsofficier. "We gaan kijken wat de beste procedure is, er volgt dus een procedure."
De chronologie
11 juni 2015: Ibrahim El Bakraoui wordt aangehouden in Turkije, meer bepaald in een dorp aan de Syrische grens
26 juni 2015: De Turkse nationale politie brengt onze verbindingsofficier, onze politieman in Turkije, op de hoogte
29 juni 2015: Onze verbindingsofficier meldt dit aan de terro-cel van DJSOC, de dienst van de gerechtelijke politie die zich met de bestrijding van de zware criminaliteit bezighoudt. DJSOC meldt aan onze verbindingsofficier dat El Bakraoui een gerechtelijk verleden heeft en tot tien jaar veroordeeld is. DJSOC vraagt ook informatie over waarom El Bakraoui gearresteerd is.
14 juli 2015: Turkije stuurt om 10.14 uur een verbale nota naar de Belgische ambassade dat El Bakraoui wordt uitgestuurd naar Nederland, met een vlucht die diezelfde dag om 10.40 uur vertrekt. Later op de dag, omstreeks 14.30 uur komt er nog een fax toe. Om 16.30 uur verwittigt de Belgische ambassade onze verbindingsofficier.
15 juli 2015: Onze verbindingsofficier verneemt van de Turkse politie dat El Bakraoui voor "terro" is aangehouden, maar dat hij met een schriftelijke vraag om meer details moet vragen. Om 10.38 uur deelt de assistente van onze verbindingsofficier aan de Belgische ambassade mee dat El Bakraoui werd aangehouden in een dorp aan de Syrische grens. Om 10.50 uur licht onze verbindingsofficier de verbindingsofficier van Nederland in. Het is dan al een dag na het vertrek van El Bakraoui uit Turkije
20 juli 2015: Tussen 29 juni en 20 juli vindt er geen communicatie meer plaats tussen onze verbindingsofficier en de DJSOC. Pas op 20 juli laat onze verbindingsofficier aan DJSOC weten dat El Bakraoui voor terro wordt aangehouden en dat hij op 14 juli naar Nederland is uitgestuurd. Hij zegt tevens dat hij meer informatie afwacht van Turkije in verband met de arrestatie. Pas daarna stelt onze verbindingsofficier de officiële vraag aan de Turkse politie via e-mail. (Dat terwijl de Turkse politie al op 15 juli had gezegd dat de verbindingsofficier via een schriftelijke vraag om meer details moest vragen.)
Op 28 juli, 10 november, 8 december en 14 februari vinden er nog vergaderingen plaats tussen de verbindingsofficier en de Turkse autoriteiten. Er wordt geen verdere informatie over El Bakraoui meegedeeld.
11 januari 2016: Zes maanden na het vertrek van El Bakraoui uit Turkije, beschikt onze verbindingsofficier over een antwoord op zijn schriftelijke vraag aan Turkije. Het antwoord luidt dat El Bakraoui ervan verdacht wordt een verbintenis te hebben met het conflictgebied (in Syrië nvdr.)
22 maart 2016: El Bakraoui is een van de zelfmoordterroristen die zichzelf opblaast in Zaventem
En dan is er natuurlijk ook nog dat informatierapport over de trawant van Abdeslam (en bij wiens familie hij uiteindelijk bleek ondergedoken te zitten) dat ergens in een computersysteem bleef hangen.
Justitie trekt er alvast zijn handen van af:
"Gerechtelijke opvolging El Bakraoui's was ordentelijk"
Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) heeft in de Kamer de opvolging van de twee terreurbroers Ibrahim en Khalid El Bakraoui door de gerechtelijke diensten verdedigd. Die beiden zijn volgens hem op een corrrecte manier gevolgd na hun voorwaardelijke vrijlating.
Ibrahim en Khalid El Bakraoui waren zware misdadigers en waren beiden veroordeeld wegens gewelddadige feiten. Toch is de link met moslimextremisme en terrorisme pas laat gelegd.
Geens merkte op dat de gerechtelijke en politionele diensten onder "immense druk" werken, zowel van de bevolking als van de politici. Hij gaf een overzicht van de samenwerking tussen de Franse en Belgische diensten na de aanslagen in Parijs op 13 november 2015.
Die samenwerking heeft op 15 maart de politie op het spoor gezet van het onderduikadres in de Driesstraat in Vorst, waar de terrorist Mohamed Belkaïd werd doodgeschoten. Daar werden naast wapens en munitie ook verbanden gevonden met Amine Choukri en Salah Abdeslam die op 18 maart in Molenbeek werden opgepakt. De diensten hebben ook correct vastgesteld dat de terrorist Najim Laachraoui en Soufiane Kayal in feite dezelfde persoon was en hetzelfde geldt voor Belkaïd en Samir Bouzid.
"Niet volmaakt, wel ordentelijk"
Geens bevestigde dat Ibrahim El Bakraoui -die zichzelf opblies in Zaventem- in 2011 tot tien jaar cel was veroordeeld wegens een gewapende overval. Na een aantal aanvragen werd hij in oktober 2014 in voorlopige vrijheid gesteld en nadien heeft hij "redelijk goed meegewerkt" met de justitieambtenaar die hem volgens regelmatige afspraken moest opvolgen.
Vanaf juni 2015 daagde Ibrahim El Bakraoui echter niet meer op voor zijn afspraken, ondanks herhaalde uitnodigingen. Dat kon ook niet, want toen zat hij in Turkije. Begin juli meldde de justitieambtenaar de afwezigheid aan de rechtbank die daarop de invrijheidstelling introk en een nationaal opsporingsbericht uitvaardigde.
Zijn broer Khalid El Bakraoui -de dader van de aanslag in de metro in Maalbeek- was in 2011 tot vijf jaar cel veroordeeld wegens een gewapende overval. Geens merkte in zijn geval op dat Khalid vier van de vijf jaar van zijn straf heeft uitgezeten. Ondanks een negatief advies werd Khalid in 2014 voorwaardelijk vrijgelaten. Eén keer, in mei vorig jaar, heeft hij een voorwaarde geschonden en zat hij drie dagen in de cel, vooraleer hij opnieuw werd vrijgelaten.
Na de aanslagen in Parijs werd hij echter verdacht van betrokkenheid en is hij verdwenen, waarna een internationaal aanhoudingsbevel tegen hem werd uitgevaardigd. In januari van dit jaar gebeurde dat ook voor zijn broer Ibrahim, maar dan vooral omdat die werd beschouwd als een spoor naar Khalid.
Minister Geens maakt zich sterk dat de gerechtelijke opvolging en ook de beslissing om de verdachten opnieuw op te sporen op een normale en ordentelijke manier zijn verlopen en dat hij geenszins kritiek heeft op de diensten van justitie en reclassering. Wel gaf hij toe dat niemand "volmaakt" is en dat hij verder wil onderzoeken of er fouten zijn gemaakt en of er niet meer transparantie kan komen. Weliswaar was de bevestiging door Turkije van een risico van terreur inzake Ibrahim slechts laat doorgespeeld, toch had men hier uit de arrestatie van die man zo dicht bij de Syrische grens conclusies kunnen trekken, aldus Geens.
"Abdeslam wil niet meer spreken na aanslagen"
Minister Geens heeft op een vraag vanuit de Kamercommissie geantwoord dat de vrijdag gevangen genomen Salah Abdeslam na de aanslagen in Zaventem en Maalbeek niet meer wil praten met zijn ondervragers. De voorbije dagen was gezegd dat Salah voor de aanslagen slechts één uur lang ondervraagd was en dan nog enkel over zijn betrokkenheid bij de aanslagen in Parijs en dus niet over de netwerken in Brussel.
En ook Buitenlandse Zaken trekt er zijn handen van af:
"Communicatie Turkije over El Bakraoui was onduidelijk"
In de Kamer heeft minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) zijn visie gegeven op de uitwijzing van Ibrahim El Bakraoui -een terrorist die zichzelf opblies in Zaventem- door Turkije. Reynders merkt op dat de Turkse politie toch niet zo heel goed gecommuniceerd heeft over het waarom van de uitwijzing.
Reynders kwam aan het woord na de uitleg van zijn collega van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA). Die had de schuld voor de slechte communicatie gelegd bij "één enkele persoon", een verbindingsofficier van de federale politie in de Turkse stad Istanbul, die dagenlang tijd heeft laten verloren gaan in de communicatie met de Turken over hun uitwijzing van Ibrahim El Bakraoui.
Minister Reynders wees op het belang van Turkije door zijn geografische ligging tussen Europa en het Midden-Oosten en als partner binnen de NAVO en met de Europese Unie.
"Turkse communicatie wijkt af van gewone patroon"
Hij bevestigde wat Jambon zei dat Turkije op 14 juli om 10.14 uur een melding stuurde naar Nederland en België dat Ibrahim El Bakraoui uitgewezen zou worden en op een vliegtuig gezet werd richting Amsterdam dat om 10.40 uur zou vertrekken, zeer kort tevoren dus.
Erg opmerkelijk daarbij is dat de Turken er niet bij zegden waarom El Bakraoui werd uitgewezen. Hij werd samen met een man met de Duitse nationaliteit uit Turkije gezet, maar in het bericht aan de Duitsers was wel gezegd waarom die man werd buitengezet.
De manier waarop de Turken over de uitwijzing communiceerden, wijkt af van het gewone patroon, aldus Reynders. In een korte periode hebben ze zes mensen in gelijkaardige omstandigheden het land uitgezet. In vijf gevallen gebeurde dat met uitleg van de reden en werd er ook via een speciale politielijn het land van oorsprong in kennis daarvan gesteld, dus volgens twee communicatielijnen. In het geval van Ibrahim El Bakraoui is dat echter niet gebeurd.
Dringend bericht of bericht al dan niet gelezen? "Onduidelijk"
Reynders heeft ook een probleem met de manier waarop het portaal werkt waar de informatie wordt uitgewisseld. Zo is de aanduiding "DRINGEND" enkel zichtbaar als een bericht wordt geopend en wordt niet aangegeven of een bericht al dan niet gelezen is of niet.
Ten slotte gaf Reynders ook nog mee dat hij of zijn diensten geen weet hebben van het feit dat Ibrahim El Bakraoui in korte tijd twee keer door Turkije zou zijn opgepakt en uitgezet. Enkel de uitwijzing van 14 juli is bekend, zei hij.
Kortom, wie is verkozen tot het zwarte schaap? Die ene, verre politieagent in Turkije....
