Tientallen doden en gewonden bij aanslagen op vliegveld Zaventem en metro's Brussel (B) 22-03-2016

[Asterix 900]

Europa waarschuwde voor aanslagen al voor gebrek aan controle van luchthavenbeveiliging

De Europese Commissie was al in 2015 kritisch over de manier waarop de Belgische overheid toezicht houdt op de toepassing van de veiligheidsmaatregelen op Brussels Airport. Dat blijkt uit een intern rapport. Een gelekte mail lijkt bovendien aan te geven dat bevoegd minister Jacqueline Galant geld voor veiligheid wilde gebruiken voor luchtverkeersleider Belgocontrol. Groen en Ecolo reageren vernietigend.

Het veertien pagina’s tellende inspectierapport van de Europese Commissie gaat niet zozeer over de veiligheidsmaatregelen op de Belgische luchthavens. Wel focust het op de manier waarop de Belgian Civil Aviation Authority (BCAA) in 2013 en 2014 gecontroleerd heeft of alle veiligheidsmaatregelen wel correct worden toegepast.

En daar schort toch wel een en ander, zo blijkt uit het interne rapport. Zo blijkt vooreerst dat de luchthavens, de operators en de organen die er nog actief zijn niet op regelmatige wijze gemonitord werden.

Explosieven

Met name de systemen voor het detecteren van explosieven werden 'niet op geregelde basis gemonitord', net zo min als de veiligheidscontroles van de bevoorrading van vliegtuigen.

In 2014 werd een hele reeks zaken zelfs helemaal niet gecontroleerd. Het gaat onder meer om de bewaking en de veiligheidspatrouilles, de screening van voertuigen, de fysieke controles en de bescherming van passagiers.

Tekortkomingen

Bovendien volgt de BCAA opgedoken tekortkomingen onvoldoende op, zo blijkt voorts. Er kwam niet altijd bevestiging dat gevraagde correcties waren uitgevoerd. En indien verbeteringen niet meteen mogelijk waren, volgden niet altijd alternatieve ingrepen.

Voorts kon de BCAA aan de Europese Commissie niet bewijzen dat ze maatregelen had genomen om correcties ook effectief af te dwingen. Nochtans besluit de Commissie uit de BCAA-rapporten dat wel degelijk 'een significant aantal tekortkomingen waren blootgelegd, inclusief zware tekortkomingen'. 'De correctie van sommige van deze tekortkomingen werd onvoldoende opgevolgd.'

Vernietigend

Groen en Ecolo reageren vernietigend. 'Op de meerderheid van de onderzochte punten oordeelt de Commissie: ‘not compliant with serious definciencies’. De algemene conclusie luidt dat België een actieplan moet uitwerken met specifieke acties en deadlines', onderstreept Groen-Kamerlid Stefaan Van Hecke.

'Maar er is meer. Uit een mail tussen het kabinet en de administratie blijkt dat de minister middelen uit het budget voor terreurbestrijding, waarvoor de regering 400 miljoen euro had vrijgemaakt, wou gebruiken om Belgocontrol te financieren en niet voor de acute veiligheidsproblemen op te lossen', hekelt Van Hecke nog. 'Belgocontrol heeft echter niets te maken met de veiligheid van de luchthaven. De minister is hier duidelijk in de fout gegaan.'

Galant: 'Veiligheid voldoet volledig'

Volgens minister van Mobiliteit Jacqueline Galant (MR) voldoet de veiligheid op de Belgische luchthavens 'volledig' aan de internationaal geldende regels. 'De Europese Commissie heeft steeds de kwaliteit bevestigd van het werk geleverd door de DG Luchtvaart (een onderdeel van de FOD Mobiliteit, nvdr), en in het bijzonder van de luchtvaartinspecteurs', onderstreepte ze in de Kamercommissie Infrastructuur na vragen over de veiligheid na de aanslagen in Brussel.

Minister Galant gaf in de Kamer nog aan dat een extra inspecteur voorzien is in het personeelsplan van 2015.

Geen enkele controle op luchthaven Deurne

De Antwerpse luchthaven werd tussen 2010 en 2014 geen enkele keer gecontroleerd door het directoraat-generaal van de Luchtvaart. Tot die conclusie kwam een inspectieteam van de Europese Commissie, zo schrijft Gazet van Antwerpen vandaag. Volgens de luchthavencommandant betekent dit geenszins dat Antwerp Airport niet veilig zou zijn.
Vorig jaar voerden inspecteurs van de Europese Commissie een onderzoek uit naar de beveiliging van de Belgische luchthavens. Hun uitgelekte rapport leidde gisteren uiteindelijk tot het ontslag van minister van Mobiliteit Jacqueline Galant (MR).

In het rapport staat ook dat tussen 2010 en 2014 geen enkel aspect van de luchthaven van Deurne getest of gecontroleerd werd. De conclusie van het deelrapport-Antwerpen luidde: "Niet conform de EU-regels en met ernstige tekortkomingen".

Luchthavencommandant Wim Verbist nuanceert. "Dit rapport gaat over controles door het directoraatgeneraal, het zegt niets over de veiligheid van de luchthaven op zich. Europa heeft ons ook nooit gevraagd om specifieke maatregelen te nemen. Bovendien gaat het over de veiligheidsprocedures in de afgesloten zones van de luchthavens, niet over de publiek toegankelijke plaatsen."

[Asterix 900]

Vervoort bevestigt telefoontje over stilleggen metro

Op 22 maart zijn er voor 8.50 uur telefonische contacten geweest om te weten wat er met de metro moest gebeuren, dit na de explosies op Zaventem. Dat heeft Brussels minister-president Rudi Vervoort zondag bevestigd. Volgens de RTBF vertrok vanuit het Crisiscentrum vanaf 8.10 uur een aantal telefoons.

Minister van Binnenlands Zaken Jan Jambon verklaarde na de aanslagen op 25 maart in de Kamer dat de beslissing om het Brusselse metronetwerk te evacueren om 8.50 uur werd genomen, als gevolg van de explosies op de luchthaven Brussels Airport. Daags nadien liet de MIVB weten dat de vervoersmaatschappij geen enkele instructie van het federale niveau had ontvangen om de metro stil te leggen na de eerste aanslag in Zaventem.

De vraag stelde zich ook waarom de evacueringsbeslissing niet veel eerder werd genomen. Volgens de RTBF vertrokken er vanuit het Crisiscentrum vanaf 8.10 uur een aantal telefoontjes. Vervoort bevestigde die contacten zonder er verder op in te gaan. De Brusselse minister-president weigerde wie dan ook te betichten.

“Er zijn telefonische contacten geweest”, zei Vervoort in de uitzending “Décodeurs”. Hij bracht ook de omstandigheden op dat ogenblik van de dag in herinnering en wilde niet in de plaats treden van de parlementaire onderzoekscommissie die de Kamer volgende week zal oprichten. “Op dat ogenblik beschikte men over onvoldoende informatie”.

De metro was niet de enige infrastructuur met een potentieel hoog risico, merkte Vervoort op. Er waren er nog andere, zoals het bovengronds netwerk van de MIVB of de spoorweg.

[Asterix 900]

Zondebok van Jambon krijgt versterking

Een 16 uur durend politie-onderzoek bij de Belgische verbindingsofficier in Turkije heeft aangetoond dat hij verzuipt in het werk. De man die volgens minister Jan Jambon (N-VA) te sloom reageerde in het dossier van terrorist Ibrahim El Bakraoui krijgt nu versterking.

Zelfmoordterrorist Ibrahim El Bakraoui werd in juli 2015 opgepakt nabij de Turks-Syrische grens. Hij werd op een vliegtuig naar Nederland gezet.

Sébastien Joris uit Namen belandde na de aanslagen in ons land in het oog van de storm. Vanuit Istanbul moet de verbindingsofficier minutieus info doorspelen aan de Belgische politie. Binnenlandminister Jambon wees na de terreur in Zaventem en Brussel één man met de vinger: Sébastien Joris. Deze verbindingsofficier zou veel te laat hebben gereageerd op info van de Turken over Ibrahim El Bakraoui, die zich op dinsdag 22 maart in de vertrekhal van Brussels Airport liet ontploffen.

Vorige week kreeg de publieke blamage van de verbindingsofficier een staartje op zijn werkplek in Turkije. Het politie-onderzoek ter plaatse duurde liefst 16 uur, zo bevestigen meerdere bronnen. Ze zeggen ook dat Sébastien Joris vlot meewerkte aan het onderzoek. Hij ziet het als een kans om zijn zwaar beschadigde naam weer te zuiveren. Het rapport dat de politie opstelde over de audit is één langgerekte klaagzang van Joris over logge procedures en problemen allerhande. Het is ook niet de eerste keer dat de verbindingsofficier klaagt over een gebrek aan middelen. Hij doet dit al bijna twee jaar, sinds hij in Turkije aan de slag ging. Er gebeurde echter nooit iets. Hij en zijn administratief medewerker moeten daardoor honderden dossiers per jaar in hun eentje beheren.

[Asterix 900]

Maand na de aanslagen: drie kamikazes gekend, zes verdachten in de cel

Exact een maand na de aanslagen op Brussels Airport en het metrostation Maalbeek zitten zes verdachten in het onderzoek in de cel.

Het gaat onder meer om twee mannen die de aanslagen pleegden, Mohamed Abrini en Osama Krayem. De drie zelfmoordterroristen die zichzelf opbliezen bij de aanslagen, zijn ook gekend en het gerecht heeft twee appartementen gevonden waar de daders zich schuilhielden en de aanslagen voorbereidden. Volgens het federaal parket is uit het onderzoek tot dusver al gebleken dat Brussel niet het oorspronkelijke doelwit van de terroristen was.

Brussels Airport

De eerste aanslag op 22 maart vond net voor 8 uur plaats, in de vertrekhal van de luchthaven Brussels Airport. Twee zelfmoordterroristen bliezen er zichzelf op terwijl een derde man een reiskoffer vol explosieven achterliet en de benen nam. Een uur later blies een derde kamikaze zich op in het metrostation Maalbeek.

Nog diezelfde dag doken beelden op van de drie terroristen in de luchthaven. Op beelden van de bewakingscamera’s was te zien hoe de drie elke een wagentje met een reiskoffer voortduwden. Opmerkelijk daarbij was dat de twee zelfmoordterroristen elk één handschoen droegen. Op de beelden was ook te zien hoe de derde man, die ontsnapte, een vissershoedje en een bril droeg.

Taxichauffeur

Ook nog op die dag kregen de speurders een cruciale tip van een taxichauffeur. De man had de drie terroristen naar de luchthaven gebracht en herinnerde zich nog het adres waar hij ze had opgepikt. Op dat adres, een flat in de Max Roosstraat in Schaarbeek, trof de politie nog 15 kilo van de springstof TATP aan, naast een ISIS-vlag, een spijkerbom en chemische producten. In een vuilnisbak in de onmiddellijke omgeving werd ook een laptop gevonden, waarop een testament stond van één van de terroristen die zichzelf had opgeblazen in de luchthaven. Die was intussen ook geïdentificeerd als Ibrahim El Bakraoui, geboren in 1989 en al bij het gerecht gekend voor gewapende overvallen. Zijn broer Khalid El Bakraoui, ook al gekend bij het gerecht, werd dan weer geïdentificeerd als de zelfmoordterrorist in het metrostation Maalbeek.

Die Khalid El Bakraoui bleek bovendien niet alleen gehandeld te hebben. Kort voor de aanslag was hij in het metrostation Petillon opgemerkt in het gezelschap van een tweede man, die een gelijkaardige rugzak droeg als Khalid El Bakraoui.

Laachraoui

Enkele dagen later, op vrijdag 25 maart, werd de tweede zelfmoordterrorist in de luchthaven officieel geïdentificeerd als de 24-jarige Najim Laachraoui. De avond voordien, 24 maart, was vlak voor het gebouw van het federaal parket in Brussel burgerjournalist Faycal Cheffou opgepakt. De man werd aangehouden en in verdenking gesteld omdat speurders vermoedden dat hij de derde terrorist op Brussels Airport was maar enkele dagen later, op 28 maart, bleek dat vermoeden al onterecht en werd Cheffou opnieuw vrijgelaten.

Vriendenkring

Speurders hadden een dag eerder, op zondag 27 maart, wel drie mannen opgepakt uit de omgeving van de broers El Bakraoui, meer bepaald Yassine Attar, een neef van de El Bakraouis, Mohamed B. en Aboubaker O. De drie werden allemaal in verdenking gesteld van deelname aan de activiteiten van een terroristische groep. De speurders zouden onder meer willen nagaan in welke mate de broers El Bakraoui hulp hebben gekregen uit hun gewezen vriendenkring, die hen aan wapens en munitie hielp toen ze nog overvallen en carjackings pleegden.

Vluchtweg

Tien dagen later, op 7 april, lanceerde het federaal parket een opsporingsbericht voor de derde terrorist van de aanslag op Brussels Airport. Daarbij werden nieuwe videobeelden van de man vrijgegeven en werd een groot deel van zijn vluchtweg gereconstrueerd. Nauwelijks 24 uur later, op vrijdag 8 april werden in Brussel en Schaarbeek vier verdachten opgepakt. Het ging om Mohamed Abrini, die al betrokken was bij de aanslagen in Parijs en sindsdien voortvluchtig was, de Zweedse Syrië-strijder Osama Krayem, de Rwandees Hervé B.M. en Bilal El Makhoukhi. Van Abrini werd vermoed dat hij de “man met het hoedje” was, de derde terrorist op Brussels Airport, terwijl van Osama Krayem werd vermoed dat hij de tweede terrorist in de metro was. Beide vermoedens werden in de dagen nadien ook bevestigd, onder meer door bekentenissen van beide mannen.

In de dagen nadien vielen speurders dan binnen in een flat in de Kazernestraat in Etterbeek, waar Krayem en Khalid El Bakraoui zich voor de aanslag in de metro hadden schuilgehouden. De broers Smaïl en Ibrahim Farisi, die de flat verhuurd hadden en na de aanslag hadden schoongemaakt, werden toen ook opgepakt.

Zes verdachten in cel

Alles samen zitten nu zes verdachten van de aanslagen in de cel. Mohamed Abrini verklaarde echter dat de terreurcel oorspronkelijk als bedoeling had nieuwe aanslagen te plegen in Frankrijk maar dat het plan in allerijl veranderd werd nadat op 15 maart Salah Abdeslam was opgepakt. Volgens het federaal parket bevestigen de elementen van het onderzoek die verklaring van Abrini.

[Asterix 900]

Laachraoui werkte jaren op Zaventem

Najim Laachraoui (24), een van de terroristen die zichzelf opbliezen op Brussels Airport, was meerdere jaren als interimwerker aan de slag op die luchthaven.
Wat zijn job precies inhield, bleef gisteravond nog onduidelijk. Wel zeker is dat hij een badge bezat om bepaalde delen van de luchthaven te betreden. Ook zeker is dat Laachraoui al jaren niet meer op de luchthaven werkte.

‘Het gaat om een periode lang voor zijn vertrek naar Syrië en lang ook voor hij radicaliseerde’, aldus de bron. ‘Het is dus niet zo dat hij van zijn opgedane kennis gebruikt heeft gemaakt bij de aanslagen.’

Eerder kwam al aan het licht dat Laachraaoui een tijdlang als jobstudent had gepoetst in het Europees Parlement – op een boogscheut van metrostation Maalbeek. Hij had er toegang tot alle kantoren.

Gisteren raakte ook nog bekend dat de politie begin dit jaar een verborgen gebedsruimte heeft ontdekt in de kelders van de luchthaven. Een tiental mogelijk geradicaliseerde bagagemedewerkers kwam daar samen om in het geheim te vergaderen en te bidden.

Geheime gebedsruimte op luchthaven opgedoekt maanden voor aanslagen

De luchthavenpolitie van Zaventem heeft enkele maanden voor de aanslagen een 'clandestiene en verborgen gebedsruimte' ontdekt op de luchthaven. Volgens VTM kwamen daar geradicaliseerde personeelsleden samen om te vergaderen en te bidden.

De gebedsruimte zou eind vorig jaar ontdekt zijn in een lokaal in de bagageafhandelingsruimte op de benedenverdieping. Terwijl er voor élk geloof wel een plek om te bidden is op de luchthaven, verkoos een select groepje personeelsleden blijkbaar toch om een geheime plek te hebben.

Peter De Waele, de woordvoerder van de federale politie, bevestigt dat er eind vorig jaar aan het licht is gekomen dat enkele mensen die op de bagageafhandeling werken enkele keren per dag terugkeerden naar hun kleedkamer om daar te bidden. "De vergelijking gaat niet helemaal op, maar denk aan mensen die een paar keer per dag gaan roken", zegt hij.

Lijst van geradicaliseerden

Na het ontdekken van de ruimte volgde een onderzoek door de luchthavenpolitie en de Staatsveiligheid, om te weten wie er allemaal voet had gezet in die bepaalde ruimte. Volgens VTM is er een lijst samengesteld met "minstens 50 namen van geradicaliseerde personeelsleden".

Maar of die lijst ook bestaat, kon De Waele noch Jambons woordvoerder zeggen. "Er is een strenge screening voor mensen die op gevoelige plekken in de luchthaven werken", zegt Olivier Van Raemdonck, de woordvoerder van binnenlandminister Jambon.

Er kan niet honderd procent worden uitgesloten dat iemand van het luchthavenpersoneel radicaliseert, erkent Van Raemdonck. Verschillende voorbeelden al hebben aangetoond dat het zeer snel kan gaan. Op dit moment zijn badges vijf jaar geldig. De regering buigt zich momenteel over strengere screenings, waarbij op regelmatige tijdstippen tussentijdse controles zouden plaatsvinden. "Maar het duurt even om zulke wetten te maken", aldus Van Raemdonck.

Begin april stelde de luchthavenpolitie al dat er "minstens 50 IS-sympathisanten op de luchthaven werken".

[Asterix 900]

Ontmoet het identificatieteam van de politie: zij gaven de doden hun naam terug

"Aan de dood kan je niets doen. En voor de dode ook niet meer. Je kan hem enkel teruggeven aan zijn familie. Uiteindelijk ben je toch iets positiefs aan het doen." Aan het woord is Dirk, lid van het identificatieteam van de federale politie. Terwijl België het wrede gezicht van terreur van het netvlies probeert te vegen, kijken deze mensen recht in de ogen van de slachtoffers. Zij identificeerden de lichamen van de aanslagen in Zaventem en Maalbeek. Zij geven de doden, de vaders, de zonen, de moeders, de dochters een naam. Hoe moeilijk dat letterlijk en figuurlijk ook is. Koppen sprak met hen.

Ontploffingen. Moeilijker

Samen werken de mensen van het DVI-team (Disaster Victim Identification) aan één doel: de families van de slachtoffers de immens pijnlijke, maar oh zo broodnodige zekerheid geven: 'Ja, dit is uw geliefde', 'uw dierbare is bij de dodelijke slachtoffers'.

"Het was een heel speciale dag", vertelt Dirk Maes, coördinator commandopost operaties DVI. "Ik was op weg naar het werk toen ik op de radio hoorde dat er iets gebeurd was op Zaventem. Ik wist direct dat het ernstig was en dat er iets op stapel stond voor ons. We hadden hier te maken met ontploffingen. Dat heeft het allemaal veel moeilijker gemaakt. De mensen waren verminkt."

Andre Roosen, coördinator DVI post mortem: "Je zit met verschroeide lichaamsdelen, lichamen die zich deels in staat van ontbinding bevinden. Die geuren dringen je op, die dringen in je kleren... Echt wennen doe je daar nooit aan."

Keiharde vragen beantwoorden

Na de identificatie is er natuurlijk ook het even pijnlijke moment van het slechte nieuws melden aan de nabestaanden. "We doen dat nooit telefonisch. We gaan altijd ter plaatse", vertelt Patrick Bourgeois, coördinator DVI ante mortem. In zulke gesprekken stellen familieleden keiharde vragen. "Waar was hij juist?", "Hoe is hij gestorven?", "Heeft hij geleden?"

"De meeste mensen willen altijd nog een laatste groet brengen, gelijk hoe het lichaam eruit ziet", vervolgt Dirk. "Wij hebben dan het lichaam klaargemaakt om een laatste groet te kunnen geven. Het enige dat zichtbaar is, is een hand. En die mensen waren daarmee tevreden."
 
"Het is niet de zekerheid die hun lijden wegneemt, maar ik denk dat het rouwproces dan pas kan beginnen. Dat is één van de redenen waarom ik dit werk... Het is misschien contradictorisch... maar... zo graag doe".

"De familie gaat door een lijdensweg. Wij bieden hen de zekerheid", zegt Andre.

"Het is niet die zekerheid die hun lijden wegneemt, maar ik denk dat het rouwproces dan pas kan beginnen, en dat dan pas een genezing kan gebeuren. En ik denk dat dat ook strookt met de filosofie van DVI. Dat is één van de redenen waarom ik dit werk... Het is misschien contradictorisch...maar... zo graag doe."  

Dirk: "Wij hebben ons werk gedaan. Wij hebben iets goeds gedaan voor de familie. Wij hebben een mens terug kunnen geven aan de familie. En eigenlijk maakt me dat trots dat we iets positief hebben kunnen doen."

"Boos om wat er gebeurd is? Ja. Maar trots dat we toch hebben kunnen meehelpen om voor die mensen een oplossing te bieden", besluit hij.

Reportage Koppen

[Asterix 900]

Er zijn amateurbeelden opgedoken van net na de twee explosies in de vertrekhal van Zaventem op 22 maart. Daarop is even een trolley te zien met daarop een donkere reistas. De politie vermoedt dat het om de tas gaat met explosieven die Mohamed Abrini achterliet, voordat hij het luchthavengebouw verliet. De tas kon later onschadelijk gemaakt worden door DOVO.

Dat de bom niet ontploft is, is te wijten aan een buitengewone speling van het lot. Na de krachtige tweede explosie vlakbij de lagekostenmaatschappijen op de luchthaven werden verschillende omstaanders gewoon weggeblazen. Ook de derde zelfmoordterrorist met het hoedje en de bleke jas - Mohamed Abrini - zo blijkt uit nauwkeurig ­nazicht van de camerabeelden.

Nu zijn amateurbeelden opgedoken waarop de zak met de bom erin vermoedelijk te zien

Bron met filmpje

[Asterix 900]

Wat gebeurde er tussen 7.58 en 9.11 uur?

De chain of command om de Brusselse metro stil te leggen wordt een kluif voor de parlementaire onderzoekscommissie. De beslissing was al genomen bijna een halfuur voor de ontploffing in Maalbeek, maar toch volgde de sluiting pas nadien.

- ‘We hebben een ontploffing in metrostation Maalbeek. Waarschijnlijk ook een terroristische aanslag.’

- ‘Maalbeek?’

- ‘Ja, metro Maalbeek. Maar die was al gesloten, dacht ik. Dat is voor Polbru. Er is nu één gekwetste.’

- ‘Oké. En dat is ook een zelfmoordaanslag?’

- ‘Waarschijnlijk wel.’

Het is 9.15 uur wanneer bovenstaande oproep binnenloopt bij de noodcentrale van de politie. Vier minuten eerder blies zelfmoordterrorist Khalid El Bakraoui zichzelf op in de tweede wagon van een metrostel in het bewuste station. Een van de vragen die de parlementaire onderzoekscommissie naar de terreuraanslagen van 22/3 zal moeten beantwoorden, is wat er in het uur vóór die aanslag gebeurde. Want om 7.58 uur ontploften, met amper 15 seconden ertussen, twee bommen in de vertrekhal van Brussels Airport.

Werd het bevel om de Brusselse metro te sluiten daarna al gegeven, of niet?

Uit de gesprekken die De Standaard en Le Soir voerden met 70 kroongetuigen die de ramp van dichtbij meemaakten, blijkt dat er op zijn minst onduidelijkheid was over de sluiting van de Brusselse metro.

Na de ontploffingen in Zaventem is de vrees groot dat er nog meer zit aan te komen. Wanneer Jaak Raes, de administrateur-generaal van de Belgische Staatsveiligheid, hoort dat ‘er in Zaventem niet één, maar twee explosies waren gebeurd, wist ik: er is een patroon. Het was de voetafdruk van terroristen. Net zoals bij de aanslagen in Madrid, Londen en Parijs.’

Het kabinet van de Brusselse minister-president Rudi Vervoort (PS) vraagt daarom om iets over halfnegen aan het federale crisiscentrum of de Brusselse metro dicht moet. Het affirmatieve antwoord komt om 8.45 uur. Vervoort krijgt dat te horen om 8.57 uur. Twee minuten later herhaalt minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) dat nog eens tegenover Vervoort: ‘De metro gaat dicht, we nemen geen enkel risico.’ Maar het is al te laat. Twaalf minuten later, om 9.11 uur, stopt de tijd in Maalbeek.

Evacuatie in 35 minuten

De versies over wat er is gebeurd tussen de beslissing en de uitvoering, lopen uiteen. Bij de MIVB zegt ceo Brieuc de Meeûs dat hij zelf, op eigen houtje de beslissing nam om het net stil te leggen. En wel om 9.12 uur, vlak na het nieuws van de bom in Maalbeek. Op dat moment is die algemene stop ook daadwerkelijk gebeurd. De evacuatie van de reizigers en het personeel wordt geleid vanuit het eigen crisiscentrum nabij metrohalte Park. In amper 35 minuten worden 55 metrostellen tot stilstand gebracht. Om 9.51 uur is het metronet leeg.

Maar aan politieke zijde klinkt het anders. In het logboek van het crisiscentrum staat de beslissing tot sluiting van het openbaar vervoer in Brussel alvast genoteerd. Is dat order tot bij de MIVB geraakt? ‘Wellicht was de bom al ontploft toen de beslissing doorkwam’, klinkt het in Brusselse regeringskringen.

Daarna komt de discussie in troebel welles-nieteswater terecht. De Brusselse overheid zegt dat het aan het federale crisiscentrum is om te beslissen, de federale zegt dat het wel beslist maar dat de uitvoering aan het Brussels Gewest toekomt. Stof voor de onderzoekscommissie om uit te klaren.

Tegelijk noemt een Brussels regeringslid de discussie ‘relatief’. ‘Veel maakte het niet uit. Je evacueert geen metronet in 20 minuten. De terroristen zaten al op het bewuste stel.’ Volgens sommige veiligheidsbronnen zouden de gevolgen mogelijk zelfs erger geweest zijn met een snellere evacuatie.

‘Confronterend’

In ieder geval verdraagt de chain of command nog wat verduidelijking. Ook over het falende gsm-netwerk is het laatste woord nog niet gezegd.

De parlementaire onderzoekscommissie bracht gisteren een ‘confronterend’ bezoek aan Maalbeek en Brussels Airport. ‘De getuigenissen die we hier krijgen, doen ons beseffen dat politieke spelletjes niet aan de orde zijn’, aldus commissievoorzitter Patrick Dewael (Open VLD).

[Asterix 900]

Communicatie was hét pijnpunt

Ook Astrid, het communicatienetwerk van de hulpdiensten, haperde bij momenten op de dag van de aanslagen.

Falende gsm-netwerken speelden op de dag van de aanslagen in Brussel en Zaventem ook hulpverleners parten, blijkt uit interviews van De Standaard en Le Soir met zeventig kroongetuigen die de ramp van dichtbij meemaakten.

Kolonel Eric Mergny van het militair ziekenhuis in Neder-Over-Heembeek moest op Brussels Airport beslissen welke slachtoffers naar welk ziekenhuis zouden worden overgebracht. Maar dat liep niet volgens plan. ‘Ik kon de ziekenhuizen niet met mijn gsm bellen, want het netwerk lag plat. Ik kon alleen via de radio met de 100 in Leuven verbinding krijgen.’ Daardoor moest de communicatie via een omweg verlopen.

‘Sommige van onze systemen draaien op het gsm-netwerk. De enige frustratie op 22 maart was dat die niet werkten’ (Guido Van Wymersch, korpschef politie Brussel)

Kolonel Mergny was slechts één van de vele hulpverleners en veiligheidsmensen die met het falend gsm-netwerk te kampen hadden.. De Standaard en Le Soir spraken een maand na de aanslagen met zeventig personen die de ramp van dichtbij meemaakten. Uit die interviews blijkt dat de noodplannen die dag hebben gewerkt en daardoor levens zijn gered. Over één groot manco zijn ze het ook eens: de gsm-communicatie die wegviel.

Crisiscommunicatie

Al een half uur na de explosies in Zaventem bleek dat de gsm-netwerken de stroom aan telefoongesprekken niet konden slikken. De piek werd een uur later bereikt, na de aanslag in metrostation Maalbeek.

‘Na de ontploffing in Maalbeek was het gsm-net snel overbelast. We werkten met sms en e-mail, maar dat was ingewikkeld’ (Arnaud Feist, ceo Brussels Airport)

De crisiscommunicatie ter plekke had daar ook onder te lijden. Hulpdiensten hebben hun eigen netwerk – Astrid – maar dat haperde bij momenten eveneens. Bovendien heeft niet iedereen die betrokken raakt bij de hulpverlening voor een ramp van deze omvang toegang tot Astrid. ‘De mensen op het terrein hadden ook geen vaste lijnen’, zegt Arnaud Feist, de ceo van Brussels Airport. ‘We werkten met sms en e-mail, maar dat was ingewikkeld.’

Yvan Mayeur, de PS-burgemeester van Brussel, noemt het falende gsm-netwerk ‘de gigantische valse noot’ van 22 maart. Er werd opgeroepen om alleen te sms’en of berichten te sturen via diensten zoals WhatsApp. Toch raakten de problemen daarmee niet opgelost.

Stralingsnormen

‘Operatoren zijn sinds Pukkelpop 2011 beter voorbereid op crisismomenten’, zegt Dirk Appelmans van telecomregulator BIPT. ‘Maar de bestaande infrastructuur kan zo’n piek niet opvangen, zelfs als de capaciteit tijdelijk wordt verhoogd.’

Eén van de bepalende factoren voor de flexibiliteit zijn de stralingsnormen voor de gsm-masten. Die liggen in Brussel erg laag. ‘Hogere stralingsnormen zouden zeker een positief effect hebben op crisismomenten’, zegt Appelmans. ‘Maar dat alleen zou de problemen niet verhelpen.’

‘Ik probeerde meteen naar Brussel te bellen, maar dan waren telefoongesprekken al niet meer mogelijk. Enkel datacommunicatie kon nog’ (Generaal Eddy Testelmans, hoofd militaire inlichtingendienst Adiv)

Bevoegd minister Alexander De Croo (Open VLD) laat onderzoeken wat beter kan. ‘De stralingsnormen maken deel uit van de analyse, maar ook de plaatsing van de antennes in Brussel is niet optimaal’, zegt De Croos woordvoerder. ‘Dat heeft te maken met een lange doorlooptijd voor de plaatsing en de pyloontaks (die operatoren moeten betalen als ze een antenne zetten, red.). Zo’n drempels werken ontmoedigend.’

Storingen op het ASTRID-netwerk 22/3 – Lessons learned

Op 22 maart 2016 waren de hulp- en veiligheidsdiensten massaal aanwezig in Zaventem en Brussel om hulp te bieden na de aanslagen. Al deze diensten communiceerden via het ASTRID-netwerk, dat het hierdoor zwaar te verduren kreeg. Hieruit kunnen nu al lessen worden getrokken, nog voor de publicatie van een omzendbrief.

Het Raadgevend Comité der Gebruikers van ASTRID is samengekomen om het netwerkverkeer op 22 maart grondig te analyseren en deze problemen in de toekomst te vermijden. Het Comité heeft vastgesteld dat het netwerk lokaal soms tot 8 keer meer informatie te verwerken kreeg dan op een gewone dag.  Dit veroorzaakte lange wachtrijen en zorgde voor hinder bij het radioverkeer. 4300 radio’s maakten gebruik van 6 zendmasten.

De NV ASTRID heeft lessen getrokken uit de situatie en zal maatregelen nemen om het netwerk te optimaliseren, maar er kunnen nu al aanbevelingen worden doorgegeven aan de gebruikers om storingen te voorkomen in het geval van een crisis van dergelijke omvang:

- Er werd een overmatig gebruik van de scanfunctie vastgesteld. In crisissituaties dient scanning zo veel mogelijk vermeden en liefst uitgeschakeld te worden.
- Gebruik enkel de gespreksgroepen die van toepassing zijn op de situatie.
- Voor de groepen die ter versterking komen; gebruik de gespreksgroep van het gebied waarin u zich bevindt en zet uw radio niet op de lokale groepen van de regio waar u normaal werkt.
- Gebruik DMO voor lokale interventies wanneer het netwerk verzadigd is.
- Houd de PTT ingedrukt wanneer u in een wachtrij komt.
- Maak geen gebruik van individuele gesprekken (meer dan 1000 op 22maart!) aangezien ze de dubbele capaciteit gebruiken in vergelijking met een groepsgesprek. Bovendien bereikt men met een groepsgesprek meerdere personen tegelijk.
- Gebruik de juiste radioprocedure. Houd de gesprekken kort en bondig.
- Leer uw radio te gebruiken en leer de fleetmap kennen.

[GWB Foxtrot]

http://www.securitecivile.be//nl/news/centre-d-appels-urgents/storingen-op-het-astrid-netwerk-223-lessons-learned


Eigenlijk een exacte kopie van de lessons learned die we in NL na de TK crash hebben gehad..