http://www.trouw.nl/deverdieping/dossiers/article794236.ece/breedveld_Donner_ontpopt_zich_als_een_ouderwetse_regentbreedveld / Donner ontpopt zich als een ouderwetse regent
Willem Breedveld
Lezersreacties op dit artikel (
lezersreacties op dit artikel Reageer zelf geef uw reactie
Met onze voortdurende kritiek op de overheid roepen wij, burgers, paradoxaal genoeg ook een ideaalbeeld op. Als zou er zoiets bestaan als een gezaghebbende, rechtvaardige en doelmatige overheid, die in staat is alle misstanden te voorkomen, aan te pakken en ter stond op te lossen zonder zelf fouten te maken. Uit alle kritiek rijst zo een beeld op van de overheid als Santo subito: een wezen dat onmiddellijk heilig verklaard moet worden.
Aldus minister Piet Hein Donner in zijn Abel Herzberglezing, in Trouw van afgelopen maandag kernachtig samengevat onder de kop: maak van de overheid geen heilige. In die lezing veegt de minister de vloer aan met al te overspannen verwachtingen, die ertoe leiden dat de burger zijn vertrouwen in de overheid verliest en teleurgesteld afhaakt. Tijd om in te zien dat „de overheid er niet is om de wolf te dwingen zich naast het lam te vlijen. Zij is er juist omdat die twee er onderling niet uitkomen en omdat we weten dat de wolf andere bedoelingen heeft dan het lam.”
Geen speld tussen te krijgen voor wie het lijstje heeft bijgehouden van wat er zo al van de overheid wordt verwacht. Dat is veel en het is vaak nog tegenstrijdig ook. Zoals Donner dit ongemak op het punt van het inkomensbeleid sarcastisch aan de kaak stelt: „Werken van barmhartigheid zijn geen barmhartigheid als ze worden verricht door een publieke dienst op kosten van belastingbetalers die een ander geloof hebben.” Donners kritiek op de veeleisende burger is ook terecht. Het getuigt zelfs van moed om de burger op dit punt krachtig tegen te spreken. We leven immers in een tijd waarin politici de burger/ kiezer per definitie gelijk geeft, ook als de politicus beter weet.
Maar er klinkt in Donners verhaal ook iets geringschattends door. Zo van: de burger moet eindelijk maar eens beseffen dat de overheid er in eerste instantie is om te voorkomen dat het hier een oorlog wordt van allen tegen allen. Als de overheid daarnaast nog een paar andere zaken kan regelen, is dat mooi meegenomen. Het is echter geen vanzelfsprekendheid en evenmin een recht dat we op hoge toon kunnen opeisen. Kortom, Donner eist van de burger een toontje lager te zingen en daarmee ontpopt hij zich als een ouderwetse regent, die zelf van geen kritiek wil weten.
Kijken we naar zijn wederwaardigheden als minister justitie dan zien we zowel het gelijk als het ongelijk van Donners stelling. Zijn gelijk is dat de burger vaak ten onrechte te hoop loopt tegen ons tbs-systeem. Honoreert de overheid die kritiek dan heeft dit tot gevolg dat iedere seksuele delinquent waar een steekje aan los is per definitie levenslang achter de tralies verdwijnt, wat ook geen zinnige burger wil. Terecht heeft Donner op dit punt de hakken in het zand gezet. Hij schoot echter door toen hij de kritiek naast zich neerlegde over de brandveiligheid in het gevangeniscomplex te Schiphol. Een rapport dwong hem tot aftreden, maar niet dan nadat hij luid kenbaar gemaakt had dat wij, burgers, in feite het onmogelijke van de overheid vragen. Dat zal waar zijn, maar daarmee miskent hij dat diezelfde overheid dat complex er destijds letterlijk heeft neergekwakt omdat Wim Kok zonodig een Deltaplan tegen de bolletjesslikkers moest afkondigen. Toen Donner daarin later honderden vluchtelingen parkeerde, had hij zich best wat steviger achter de oren mogen krabben.
Het is waar, zulke Deltaplannen zijn vaak het resultaat van opgeklopte beeldvorming in de publieke opinie. Donner spreekt zelfs over het monster Trotteldrom uit het verhaal van Marten Toonder. Ook op dit fenomeen heeft de minister terecht kritiek. Maar ook hier geldt, dat er telkens weer overheden zijn die met dit monster meestampen. Het zou de minister daarom hebben gesierd als hij in zijn lezing zijn pijlen ook op politici had gericht en zichzelf niet had gespaard.
