http://www.uitpers.be/artikel_view.php?id=1886Nederlandse vreemdelingendetentiecentra, Administratieve detentie en rechteloosheid
door Astrid Essed
''Lasciate ogne speranza, voi ch'intrate.''
''Laat alle hoop maar varen, gij die hier binnentreedt''
Met deze woorden maakte Dante zijn intrede in de ''Hel'', in zijn Divina Comedia.
Door menig illegale vreemdeling zullen dezelfde gevoelens van wanhoop zijn gegaan, niet alleen bij het binnentreden van detentiecentra als de Rotterdamse bajesboten of Kamp Zeist, maar vooral na een langdurig en uitzichtloos verblijf aldaar, waarbij bovendien in ernstige mate hun mensenrechten geschonden worden.
Geen strafbare feiten:
Cruciaal bij de detentiecentra voor zowel veelal uitgeprocedeerde asielzoekers en ''illegale'' immigranten is wel het feit, dat het hier mensen betreft, die geen strafbare feiten hebben gepleegd, maar wiens enige ''misdrijf'' is, niet over legale Nederlandse verblijfspapieren te beschikken.
Nog afgezien van het onrechtvaardige karakter hiervan is een en ander in strijd met de fundamentele en internationaal erkende rechtsregels, dat er slechts sprake dient te zijn van detentie, hetzij bij voorarrest, op verdenking van een strafbaar feit, hetzij na een veroordeling, na een rechtszaak, waarbij met wettig en overtuigend bewijs de strafbaarheid is aangetoond.
Zo stellen de artikelen 9 en 14 van het Internationaal Verdrag voor Burgerlijke en Politieke Rechten, die verwijzen naar de rechtscriteria voor een eerlijk proces en de toegestane detentiegronden, naar situaties, waarbij sprake is van strafbare feiten [1].
Hiervan is echter bij vreemdelingendetentie geen sprake, aangezien de detentieredenen slechts betreffen het niet beschikken over de juiste verblijfspapieren, en daarmee veelal [maar niet altijd] in combinatie, de weigering Nederland te verlaten
Volgens internationaalrechtelijke normen is het dus geen detentiegrond en is die detentie illegaal. Immers, de vluchtredenen, het vragen van asiel, hetzij het vluchten vanwege extreme armoede, zijn erkende in internationale verdragen vastgelegde grondrechten [2].
Maatregel, geen detentie in de klassieke zin van het woord:
De Nederlandse wetgever, die zich hiervan uiteraard zeer goed bewust is, noemt de detentie van uitgeprocedeerde asielzoekers en ''illegale'' migranten dan ook geen detentie in de klassieke zin van het woord, maar een ''maatregel'', namelijk een bij algemene maatregel van bestuur opgelegde ''vrijheidsbeperking'' [3].
In de praktijk echter blijken de ''vrijheidsbeperkende maatregelen'', van nu af aan gewoon ''detentie'' genoemd, nog zwaarder te zijn dan die van reguliere Nederlandse veroordeelden voor strafbare feiten, zoals uit onderstaande zal blijken.
Detentie voor onbepaalde tijd
Verkapte vorm van administratieve detentie:
Reeds is opgemerkt:
Zwaardere detentieomstandigheden dan de reguliere Nederlandse veroordeelden voor strafbare feiten.
Fundamenteel bij iedere veroordeling van de Nederlandse rechter is, dat men op de hoogte is van de lengte van de opgelegde straf.
Dat is de rechter verplicht.
Detentie zonder een vastgestelde strafmaat, of zonder tussenkomst van een rechter, is volgens het Internationaal Recht verboden als zijnde ''administratieve detentie''.
Echter, niet alleen in Israël, sommige Afrikaanse landen, China en in Guantanamo Bay is hiervan sprake, ook in Nederland, zij het in minder gruwelijke vorm, wordt dit principe toegepast, namelijk in de vreemdelingendetentie.
In de eerste plaats komt er bij de vreemdelingendetentie geen rechter te pas, omdat het immers een bestuurlijke maatregel betreft.
In principe echter wordt ''de vreemdeling'' hetzij bij bijvoorbeeld een controle als preventief fouilleren, hetzij onder andere omstandigheden, aangehouden en wanneer niet bewezen kan worden, dat er sprake is van legale aanwezigheid in Nederland, wordt de ''vreemdeling'' zonder verdere tussenkomst van een rechter, in ''vreemdelingenbewaring'' gesteld en overgebracht naar een vreemdelingendetentiecentrum.
Hoe lang hij/zij daar verblijft is volledig willekeurig en bedraagt meestal tussen 6 en 18 maanden. Wel kan soms, op verzoek van de ''gedetineerde', door de rechter de rechtmatigheid van de voortduring van de detentie worden getoetst.
Ook echter wanneer tot vrijlating wordt besloten , hetzij omdat uitzetting naar het land van herkomst niet mogelijk is [4], hetzij omdat de rechter van mening is, dat de IND [5] te weinig moeite gedaan heeft, de uitzetting te realiseren, is de ''vreemdeling de facto vogelvrij, aangezien hij snel opnieuw kan worden aangehouden.
Bovendien maakt hij noch op de eerste levensbehoefte en behuizing, noch op medische zorg aanspraak. Een dergelijke vrijlating zonder enige sociaal-medische rechten, ook wel ''klinkeren'' genoemd, is niet alleen uiterst inhumaan, maar eveneens in strijd met de internationale rechtsregels [6].
Toch is dat de dagelijkse praktijk in Nederland
Reactie Staatssecretaris:
Een van de argumenten, die door de Staatssecretaris van Justitie, mevrouw Albayrak, wordt aangevoerd voor haar weigering, een maximum-termijn vast te stellen voor vreemdelingendetentie is gelegen in het feit, dat de ''vreemdeling'' hieruit een aanmoediging zou putten, niet mee te werken aan zijn of haar terugkeer naar het eigen land, in de wetenschap, na een afzienbare tijd weer te worden vrijgelaten
Nog afgezien van het feit, dat administratieve detentie geen enkele rechtvaardiging verdient, is er niet alleen in de meeste gevallen sprake van gebrek aan medewerking van de ambassades van het land zelf, belangrijk echter is, dat uitzetting sowieso geen optie is, aangezien er veelal sprake is van landen, waar hetzij sprake is van ernstige mensenrechtenschendingen, hetzij van een oorlogssituatie. Volgens internationale en Europese rechtsverdragen is een dergelijke uitzetting dan illegaal [7].
Detentieomstandigheden:
Zoals reeds opgemerkt beantwoorden ook de detentieomstandigheden noch aan Nederlandse, noch aan internationaalrechtelijke standaarden [8].
Geen gedetineerdencommissie
Volgens de Penitentiaire Beginselenwet hebben gedetineerden recht op een gedetineerdencommissie, die kan ijveren voor de rechtspositie van gedetineerden, o.a. betreffende klachten. Deze zijn niet aanwezig en ook niet toegestaan in een ''vreemdelingen'' gevangenis.
Wel is er een mogelijkheid, een klachtenformulier in te dienen, maar meestal is dit in het Nederlands gesteld, hetgeen voor met name het Nederlands slecht beheersende ''vreemdelingen'' een probleem is. Ook wordt hen geen klachtenprocedures uitgelegd.
Het ontbreken van een gedetineerdencommissie is al daarom een groot probleem, omdat de zorg voor en bewaking van de gedetineerden vaak bestaat uit slecht of in het geheel niet opgeleid personeel van beveiligingsbedrijven, die dan ook niet getraind zijn in het omgaan met gedetineerden en al zeker niet met crisissituaties kunnen omgaan.
Het gevolg is veelal repressief optreden, waarbij het fysiek hardhandig tot zeer hardhandig kan toegaan [uiteraard de ''goede'' bewakers niet te na gesproken] en soms om zeer geringe vergrijpen reeds de isoleercel als strafmaatregel wordt opgelegd.
Aangezien de isoleermaatregel [na enkele dagen ''buiten '' de cel te zijn geweest], telkens opnieuw kan worden opgelegd, kan dit tot traumatische ervaringen leiden, waardoor de gedetineerde opnieuw in de ogen van de bewaking ''moeilijk hanteerbaar'' kan zijn, en zo een vicieuze cirkel kan ontstaan van in en uit de isoleercel.
Door de afwezigheid van die gedetineerdencommissie ontstaat bovendien een te grote macht van de bewakers, hetgeen kan leiden tot bovenvermeld willekeurig en repressief optreden.
Met name op de onder directe toezicht van de Koninklijke Marechaussee staande uitzetcentra Schiphol Oost en Zestienhoven zijn er een groot aantal gevallen bekend van agressief en intimiderend optreden van de Marechaussee, waarbij niet zelden sprake is van het in elkaar slaan en anderszins mishandelen van gedetineerden, zowel bij uitzettingen als tijdens de detentie.
Toezicht van de kant van Justitie op het gedrag van bewakers ontbreekt vrijwel.
Eerlijkheid gebiedt te zeggen, dat de andere kant er ook is. Zo hebben in de nacht van de Schipholbrand, met gevaar voor eigen leven, twee bewaaksters tientallen deuren van gedetineerden, die in de brandval zaten, opengemaakt.
Indringend is dan ook het verhaal van een Afghaanse man, die is gered door een van de bewaaksters, die hem, met het openmaken van de deuren toeriep ''Run!''.
