Ik kende het arrest niet, ben niet goed op de hoogte van europese wetgeving, maar de laatste alinea geeft al aan dat het arrest niet 'allesomvattend' is:
KERNASPECTEN
1.
In alle gevallen is er een verplichting om een stopteken op te volgen, zie art.83 RVV 1990.
2.
Ondanks de verplichting om een stopteken op te volgen, betekent dit niet in alle gevallen dat het niet opvolgen ervan bedreigd wordt met een wettelijke sanctie.
3.
Afhankelijk van de wettelijke bepaling waarop een toezichthouder of een opsporingsambtenaar zich beroept, kan er sprake zijn van een bestuursrechtelijke sanctie of een strafrechtelijke sanctie.
4.
Is het doel van het geven van een stopteken het staande- en/of aanhouden van een verdachte van een strafbaar feit, dan volgt uit het non-incriminatiebeginsel dat ondanks er een wettelijke verplichting kan bestaan gehoor te geven aan het stopteken, dit nooit strafrechtelijk gesanctioneerd kan worden.
Wat een mazzel dat wij het bestuursrecht kennen voor het negeren een stopteken!
Goed..
Punt 4 kennen wij al sinds het begin van onze rechtspraak. Een verdachte (die ook als verdachte wordt benaderd!) hoeft niet mee te werken aan z'n eigen veroordeling en punt 3 gaat al veel dieper op de zaak in; er zijn dus gevallen dat het wél strafbaar kan zijn om een stopteken te negeren.
Mijn toelichting:
Zoals de schrijver van het artikel al laat doorschemeren is het arrest Saunders niet allesomvattend (een verdachte hoeft nooit en te nimmer op enige wijze mee te werken aan z'n eigen veroordeling.) Er zijn gelukkig beperkingen gesteld, anders zag onze rechtshandhaving er heel anders uit:
* Niemand zou veroordeeld kunnen worden voor het weigeren van de ademanalyse,
* Als een persoon over het trottoir fietst zou deze nimmer aangehouden kunnen worden voor de ID-plicht,
* Het afnemen van vingerafdrukken en foto's zou tot het verleden behoren,
* etc, etc..
Het arrest Saunders is dus geen 'wondermiddel' die de hele westerse rechtspraak op z'n kop zet.
Het hele arrest gaat eigenlijk simpelweg alleen over het afleggen van een verklaring en niets meer dan dat:EHRM 17-12-1996, NJ 1997, 699 Saunders
Casus
Op last van het Britse ministerie van handel en industrie werd een onderzoek ingesteld naar mogelijke beursfraude met betrekking tot aandelen Guinness. Saunders, de (gewezen) hoofddirecteur van het concern, werd in het kader van dat onderzoek gehoord en was daarbij wettelijk verplicht op de gestelde vragen te antwoorden. Die spreekplicht stond in het arrest niet ter discussie. Aangezien het onderzoek geen strafvorderlijk karakter had (niet was gericht op de "determination of a criminal charge"), was art. 6 EVRM daarop niet van toepassing. De vraag was alleen, of het gebruik van de afgelegde verklaringen in de latere strafzaak zich verdroeg met het zwijgrecht dat Saunders daarin toekwam.
Rechtsvraag
Spreekplicht versus zwijgplicht:
Is het gebruik van afgelegde verklaringen (waarvoor een spreekplicht bestond) in een latere strafzaak (waarin de verdachte zwijgrecht toekomt) toegestaan?
Essentie
Een inlichtingenplicht is niet als zodanig in strijd met art. 6 EVRM. De overheid mag een burger verplichten inlichtingen te geven, ook als deze zich daardoor zou incrimineren.
De overheid mag van de belastende informatie gebruik maken, ook ten nadele van de betrokkene, zolang maar geen sprake is van gebruik als bewijsmateriaal bij de vaststelling van een criminal charge.
In het verlengde van het voorafgaande ligt, dat art. 6 EVRM er niet toe dwingt om de spreekplicht op te heffen als het redelijk vermoeden rijst dat de betrokkene zich schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit. Als de ondervraging zich niet richt op de vraag of een punitieve sanctie moet worden opgelegd, behoeft aan de ondervraagde geen zwijgrecht te worden toegekend.
Het Hof overweegt dat het recht om geen bewijs tegen zichzelf te leveren, zich niet uitstrekt tot bewijsmateriaal waarvan het bestaan niet afhankelijk is van de wil van de verdachte. Dat zou betekenen dat aan het recht nauwelijks nog zelfstandige betekenis toekomt naast het zwijgrecht.
Het privilege against self incrimination zou zich dus beperken tot de vrijheid om al dan niet een verklaring af te leggen.
Spannender dan dit is 't dus eigenlijk niet.. Sterker nog, het arrest is helemaal niet 'baanbrekend':
10. (a) In Saunders v. VK (17 december 1996, NJ 699 m.nt. Kn) ging het om een verkennend onderzoek naar koersmanipulatie in het kader van een industrieel overnamegevecht. Tot het afleggen van die verklaringen was Saunders wettelijk en op straffe verplicht. Op het verkennende onderzoek volgde een opsporingsonderzoek, waaruit weer een strafvervolging voortkwam. Ondanks bezwaren tegen het gebruik ter zitting van materiaal verkregen tijdens het verkennende onderzoek citeerde het Openbaar Ministerie daaruit. Ook weerlegde het OM beweringen van de verdachte, ter terechtzitting gedaan, met die eerder afgelegde verklaringen. De rechter hield de jury voor dat zij bij haar beslissing acht kon slaan op tegenstrijdigheden tussen de inhoud van de verklaring ter zitting en die uit het verkennende onderzoek. De jury achtte Saunders schuldig; het appčl was niet succesvol.
11. Het EHRM onderzocht of de verdachte (wettelijk) gedwongen was om bewijs te leveren in een administratief onderzoek, - hetgeen het geval was - en of in het licht van alle omstandigheden van het geval het gebruik van dat bewijsmateriaal in het strafproces unfair was, nl. in strijd met het recht zichzelf niet te behoeven belasten. Daarop concentreerde zich ook de klacht. Het hof oordeelde dat het recht zichzelf niet te hoeven belasten in het licht van het fairness-concept in art. 6 niet kan worden beperkt tot eerdere bekentenissen of zelf-incriminerende opmerkingen. Ook bewijs dat onder dwang is verkregen maar oppervlakkig gezien niet van belastende aard is - zoals ontlastend bewijs of feitelijke informatie uit de mond van de verdachte - kan eventueel later toch tegen een verdachte worden gebruikt, door het hem tegen te werpen of zijn geloofwaardigheid te ondermijnen. Het gaat er om vast te stellen hoe dat bewijs ten processe is gebruikt.
Nu weer terug naar onze casus:
Ik ben zoon maar ook vader. Vroeger ook nog kleinzoon, maar de tijd heeft deze laatste rol laten vervallen.. Oftewel, meerdere 'rollen' kunnen in 1 persoon verenigd zijn. Je kan dus zowel verdachte als betrokkene en bestuurder zijn. In m'n werk ben ik 't ook iedere dag; opsporingsambtenaar en toezichthouder. Onmogelijk om het verschil te zien, maar het is er wel..
Nu rijdt iemand, waarvan ik weet dat hij verdacht wordt van een strafbaar feit (grotere snelheidsovertreding) voorbij. Ik wil 'm, om 2 redenen aan de kant hebben; als opsporingsambtenaar voor het strafbare feit en als toezichthouder voor de controle van z'n rijbewijs, etc.
Kan dat en mag dat? Ja, dat lijkt me voldoende uitgelegd: stopteken met een meervoudig doel.
Is iemand verplicht om te stoppen? Ja en nee.
'Nee' als verdachte en 'ja' als betrokkene/bestuurder. Oftewel, de rechterkant van z'n lichaam mag weigeren, maar de linkerkant niet. Echter, half voldoen aan een stopteken bestaat niet, dus het hele lichaam (inclusief auto) zal moeten stoppen. Lijkt me duidelijk.
iv.
Uit de hierboven in (de tweede alinea van) de kolom “Het bewijs” weergegeven bewijsmiddelen volgt dat aan de bestuurder van het voertuig waarin verdachte zich bevond een stopteken is gegeven als bedoeld in artikel 160 van de Wegenverkeerswet 1994 en dat nadat dat op de controleplaats was aangekomen, van de bestuurder is gevorderd dat hij zijn rijbewijs ter inzage zou afgeven. Alzo is de aan de evengenoemde wet ontleende controlebevoegdheid niet uitsluitend gebruikt voor een ander doel dan een verkeerscontrole (te weten: controle op de naleving van de bepalingen der Opiumwet).
Een veel belangrijkere vraag. Prevaleert het 'verdachte' zijn, niet boven het 'betrokkene' zijn? Oftewel, weegt het ene niet gewoon veel zwaarder dan het andere?
Daar is het antwoord, volgens het Hof, in de basis 'nee' op:
3.3. Het Hof heeft het in het middel bedoelde verweer als volgt samengevat en verworpen:
"Door de raadsman van verdachte is aangevoerd dat het openbaar ministerie niet ontvankelijk dient te worden verklaard omdat de politie bij de staandehouding van verdachte misbruik heeft gemaakt van de controlebevoegdheden van de Wegenverkeerswet en dit de integriteit van de opsporing raakt.
Het hof verwerpt dit verweer en overweegt hieromtrent als volgt.
Wat er ook zij van hetgeen zich heeft afgespeeld voorafgaand aan de staandehouding, vast staat dat de politie op grond van de Wegenverkeerswet bevoegd is om een stopteken te geven en de bestuurster naar haar rijbewijs te vragen.
Het openbaar ministerie is derhalve ontvankelijk in de vervolging."
Voor ons een makkelijke richtlijn, maar de HR geeft het Hof toch op z'n donder en stelt navolgend als jurisprudentie:
3.5.1. Vooropgesteld moet worden dat het bestaan van een redelijk vermoeden dat iemand zich heeft schuldig gemaakt aan een strafbaar feit niet in de weg staat aan het uitoefenen van controlebevoegdheden door politieambtenaren, mits bij aanwending van die bevoegdheden tegenover een verdachte de aan deze als zodanig toekomende waarborgen in acht worden genomen (vgl. HR 26 april 1988, NJ 1989, 390; HR 13 mei 1997, NJ 1998, 481).
NB:
De HR spreekt nadrukkelijk over 'controlebevoegdheden' en niet zomaar over het 'geven van een stopteken'. Controlebevoegdheden (zoals 160 WvW) kennen hun strafbedreiging in 177 WvW.
Oftewel, het 'Saunders arrest' zie ik wel als nuttig, maar meer in de trant van zoals die casus ook daadwerkelijk is geweest:
We nemen de admi van een bedrijf in beslag, bestuursrechtelijk laten we iedereen verklaren en vervolgens delen we mede dat we ook al met een strafrechtelijk onderzoek bezig zijn en dankbaar gebruik maken van de verklaringen..
Lees voor de grap ook het effect van 'Saunders' op de nederlandse rechtspraak:
Geen sprake van schending gelijkheidsbeginsel. Het intrekken van de uitkering door DWI is geen punititeve sanctie, zodat naast de administratieve procedure een strafrechtelijke procedure mocht worden ingezet. Onrechtmatig huisbezoek door controleambtenaren DWI, omdat geen sprake was van informed consent. Schending huisrecht in de zin van artikel 8 EVRM. Leidt niet tot niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie, wel tot bewijsuitsluiting (Leer fruits of the poisenous tree). Verklaringen afgelegd ten kantore van DWI, alsmede daartoe overgelegde bankafschriften, derhalve uitgesloten van bewijs. De rechtbank oordeelt dat de Saunders-jurisprudentie van het EHRM niet met zich meebrengt dat de van het bewijs uitgesloten bewijsmiddelen uit de administratieve procedure niet zouden mogen dienen als basis voor een redelijke verdenking van een strafbaar feit. Echter, in dit geval blijft na voornoemde bewijsuitsluiting naar het oordeel van de rechtbank te weinig bewijs over om tot een bewezenverklaring te komen.
Belanghebbende maakt deel uit van een complex van in diverse landen gevestigde vennootschappen, beweerdelijk opgezet met het doel om een omzetbelastingvoordeel te behalen. Er loopt ook een strafrechtelijke procedure, met een door de FIOD opgemaakt proces-verbaal. De gemachtigde van belanghebbende staakt zijn werkzaamheden voor belanghebbende en de inspecteur tracht bij de firmant van belanghebbende een motivering van het pro-forma bezwaarschrift te verkrijgen. De Inspecteur schrijft nog een paar maal, stelt belanghebbende peremtoir en geeft daarna nogmaals de gelegenheid het bezwaarschrift te motiveren, hetgeen niet geschiedt. Belanghebbende wordt op grond van artikel 6.6 Awb niet ontvankelijk verklaard. Op het beroep van belanghebbende overweegt het Hof het volgende. Belanghebbende dient de inspecteur de grondslag te verschaffen voor een heroverweging als bedoeld in 7:11 Awb. In het arrest Saunders , EHRM 17 december 1996, nr. 43-1994-490-572, is beslist dat deze motivering summier mag zijn. Het Hof oordeelt dat nu de inspecteur belanghebbende diverse malen schriftelijk heeft aangemaand en niet is gesteld of aannemelijk is geworden dat belanghebbende deze brieven niet heeft ontvangen, de inspecteur belanghebbende terecht niet/ontvankelijk heeft geacht. Beroep ongegrond.
Er bestaat geen enkel beroep op 'Saunders' nav het negeren van een stopteken; simpelweg omdat het arrest zich daar niet op richt en dus ook helemaal niet voor bedoeld is..
PS:
Wel verwacht ik nog wat van de uitspraken die 'HIT' hier zou publiceren. Daaruit zou namelijk het tegenovergestelde van mijn beweringen blijken..
