Tientallen doden en gewonden bij aanslagen op vliegveld Zaventem en metro's Brussel (B) 22-03-2016

[Asterix 900]

Belgische politie observeerde Abrini tot aanslagen Parijs

Mohamed Abrini, de man die betrokken was bij de aanslagen in Zaventem, werd in de gaten gehouden door de Belgische politie tot en met 13 november, de dag van de aanslagen in Parijs. Daarna verdween hij van de radar.

Mohamed Abrini, gekend als "de man met het hoedje" die betrokken was bij de aanslagen op de luchthaven van Zaventem, stond onder observatie van de Belgische politie tot en met 13 november 2015, de datum van de aanslagen in Parijs. Dat schrijft de Franse krant Le Parisien.

Volgens de krant begon de Belgische politie in juli vorig jaar met observaties voor de woning van Abrini, omdat er vermoedens waren dat de man in juni naar Syrië was afgereisd.

Op vakantie

Abrini was op 25 juni, net nadat hij vrijkwam uit de gevangenis, naar Turkije vertrokken. De Belgische politie vermoedde dat hij naar Syrië was doorgereisd. Bij zijn terugkeer naar België ging Abrini vrijwillig naar het commissariaat in Molenbeek, waar hij verklaarde dat hij op gewoon op vakantie was geweest in de regio rond Istanbul en daarna een week in Londen en twee dagen in Parijs had verbleven alvorens naar Brussel terug te keren.

De politie begon na de verklaringen de woning van Abrini in de gaten te houden. Die observaties duurden tot en met 13 november 2015, de dag van de aanslagen in Parijs. Daarna verdween Abrini van de radar.

Reiskoffer vol explosieven

Mohamed Abrini werd uiteindelijk op 8 april opgepakt in Anderlecht. Hij wordt beschuldigd van deelname aan terroristische activiteiten, terroristische moord en poging tot terroristische moord voor zijn rol in de aanslagen in Zaventem en Brussel. Abrini is de "man met het hoedje", die een reiskoffer vol explosieven achterliet in de luchthaven alvorens op de vlucht te gaan.

De man werd al gezocht sinds de aanslagen in Parijs, onder meer omdat hij twee dagen voor die aanslagen samen met Salah Abdeslam werd gefilmd in een tankstation op de snelweg naar de Franse hoofdstad. De twee zouden tijdens de observaties meermaals samen gezien zijn. (Belga/AVE)

[Asterix 900]

Getuigenis over chaotische coördinatie Brussels Airport roept nieuwe vragen op

Nog steeds twijfel over correctheid coördinatie en communicatie bij aanslagen op Brussels Airport en metrostation Maalbeek

Hoewel de onderzoekscommissie naar de aanslagen stilaan klaar leek met het luik hulpverlening, zijn er nieuwe onduidelijkheden opgedoken. Brandweercommandant Dirk Keymolen van zone Vlaams-Brabant West schetste een chaotisch beeld van de gebrekkige coördinatie op Brussels Airport, dat verschillende commissieleden met bijkomende vragen opzadelde. Ook het doorgeven van het bevel tot sluiting van de Brusselse metro op 22 maart blijft voor discussie zorgen.

Het ging om terreur. We zijn daar drie keer moeten gaan lopen voor ons leven
DIRK KEYMOLEN

De Dir CP-Ops stond al vaker centraal in het graafwerk van de onderzoekscommissie. Het is de leidinggevende die op het terrein de coördinatie moet verzekeren tussen de verschillende hulpdiensten. Op 22 maart was echter allerminst duidelijk wie die cruciale rol speelde.

Wie minstens even Dir CP-Ops was, is Keymolen. Hij was immers de hoogste brandweercommandant in rang. Keymolen besliste met zijn zonecommandant echter al snel dat de algemene coördinatie bij terreur geen taak is voor de brandweer. Volgens hem kwam omstreeks 10 uur - dus twee uur na de explosies - ook bevestiging dat een commissaris van de politie was aangeduid.

"Ik heb die persoon fysiek echter nooit gezien, hij heeft zich nooit kenbaar gemaakt", voegde de brandweercommandant daar meteen aan toe. Iets wat bij heel wat parlementsleden de wenkbrauwen deed fronsen. "Waarom blijft u dan zelf geen CP-Ops, minstens tot uw opvolger effectief overneemt? ", wierp sp.a-fractieleider Meryame Kitir op. Onmiddellijk werd ze bijgetreden door Peter De Roover (N-VA), Servais Verherstraeten (CD&V) en anderen.

"In de feiten ben ik blijven coördineren, maar dus zonder de titel te dragen", verzekerde Keymolen. Zo riep hij extra middelen en ziekenwagens op, deelde hij het terrein in zones in en vroeg hij sweeping van de gebouwen met militairen.

Niettemin stond voor de brandweerman buiten kijf dat de politie de leiding in handen moest hebben. "Het ging om terreur. We zijn daar drie keer moeten gaan lopen voor ons leven bij meldingen van mogelijk gevaar, dus voor ons was dit zeer duidelijk", klonk het.

Onduidelijkheid rampenplan

Keymolen stipte trouwens nog een reeks pijnpunten aan. Dat het provinciale crisiscentrum verspreid zat tussen Leuven en de luchthaven bijvoorbeeld. Gouverneur Lode De Witte zei eerder al dat hij beslist had in Leuven te blijven, omdat het tijdens die eerste cruciale uren in de spits te lang zou duren om ter plaatse te geraken. "Daardoor werden echter beslissingen genomen in Zaventem waar de gouverneur niets van afwist, en vice versa."

Bovendien waren Keymolen en zijn brandweermensen ook niet op de hoogte van de afkondiging van de provinciale fase van het rampenplan. Nochtans was dat volgens anderen een automatisme of toch vrij snel gebeurd. Uiteindelijk vroeg de commandant uit voorzorg zelfs om het gemeentelijke rampenplan op te starten, niet wetende dat men al in de provinciale fase zat.

Groen-Kamerlid Stefaan Van Hecke toonde zich erg verbaasd over het relaas van Keymolen. "Veel zaken die me duidelijk waren tot vanmiddag zijn plots niet meer duidelijk", besloot hij.

Ook het oproepen van extra ziekenwagens dook opnieuw op. Keymolen uitte zijn frustratie dat het Leuvense hulpcentrum enkel bijkomende ambulances wilde sturen op vraag van de medische leidinggevende. "Als ik dat als officier vraag, doen ze dat niet." Daarom hebben we zelf extra ziekenwagens gestuurd. En hebben we intussen gevraagd om die procedures aan te passen. Want een brandweerofficier vraagt dat ook niet zomaar."

Communicatieproblemen

De medische coördinator - de Dir Med - heeft Keymolen trouwens ook nooit gezien. Al toonde hij er wel begrip voor dat die na zijn aankomst op de vooruitgeschoven medische post besloot om daar hulp te blijven bieden. "Dat is menselijk."

Veel problematischer was volgens Keymolen het totale gebrek aan coördinatie en communicatie met de Brusselse brandweer. "Zij hebben goed werk gedaan, ze waren niet overbodig. Maar er was geen overleg tussen Vlaams-Brabant en Brussel. Het was niet duidelijk wat die mensen van Brussel kwamen doen. Er is ook niemand komen vragen: 'Wat kunnen we doen? '"

"Nochtans is de afspraak duidelijk dat wie versterking gaat leveren in een andere zone zijn communicatiekanalen aanpast. Brussel heeft dat niet gedaan, waardoor we geen contact hadden", hekelde hij nog. "Dat was moeilijk werken. Op bepaald moment stonden brandweervoertuigen in de weg. Ik wilde die weg, maar kon niemand contacteren."

Ander pijnpunt was tot slot dat - volgens Keymolen - in de praktijk enkel de brandweer gebruik maakte van de multidisciplinaire communicatiegroep die normaal moet worden opgezet bij rampen. Het Leuvense hulpcentrum had daar volgens hem geen tijd voor.

Sluiting van de Metro

Ook het doorgeven van het bevel tot sluiting van de Brusselse metro op 22 maart blijft in de onderzoekscommissie voor discussie zorgen. Nadat het crisiscentrum begin deze maand naar de politie wees, schoof ook die vandaag de verantwoordelijkheid af. De bal werd weer richting Brussels Gewest gekeild.

Wie had wie moeten waarschuwen over de sluiting van de Brusselse metro? De aanslag in station Maalbeek voorkomen was hoogstwaarschijnlijk sowieso onmogelijk, maar onrustwekkend is niettemin dat het bevel pas om 9u23 op het terrein geraakte. Of ruim een half uur nadat minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon dat bevel gaf.

"De formele verwittiging van de MIVB is geen taak van de politie", onderstreepte directeur Herbert Veyt van de Directie Operaties van de bestuurlijke politie (DAO). "De formele bekendmaking van een maatregel die bepaalde uitvoeringen vereist door externe diensten gebeurt niet door de politie, maar door de bevoegde overheden." "In dit geval het Brussels Gewest dus."

"Geen taak van de politie"

'Als we de redenering doortrekken, zou dat betekenen dat de federale politie ook de sluiting van kerncentrales zou moeten doorgeven'
Nochtans had topman Alain Lefèvre van het federale crisiscentrum begin deze maand in de commissie duidelijk gesteld dat de federale politie het bevel had moeten doorgeven. Zo is het ook afgesproken in een protocol dat in oktober 2015 werd afgesloten met de MIVB, zei hij.
 
Maar dat sprak Veyt met klem tegen. Dat protocol gaat over operationele afstemming tussen partners op hetzelfde niveau, niet over de communicatie van strategisch genomen beleidsmaatregelen, argumenteerde hij. Intussen is dat uitgeklaard. Een nieuw noodplan van de MIVB - dat dateert van 24 mei - stelt volgens Veyt "heel duidelijk" dat de hoge functionaris van het Brussels Gewest instaat voor de verwittiging van de MIVB in geval van sluiting.

Dat deed echter vragen rijzen bij CD&V'er Servais Verherstraeten. "Dat de Brusselse hoge functionaris nu in het noodplan wordt opgenomen, wijst dat erop dat er iets is fout gelopen? Was er sprake van een lacune, waardoor nu plots de hoge ambtenaar geëxpliciteerd moest worden? "

Volgens Veyt niet. In de praktijk loopt het volgens hem steeds zo. Ter illustratie haalde hij een hele reeks andere instellingen aan - zoals de NMBS, de Antwerpse haven en de scholen in het hele land - die ook niet door de federale politie werden verwittigd. "Want als we de redenering doortrekken, zou zoiets betekenen dat de federale politie ook de sluiting van kerncentrales zou moeten doorgeven, wat toch niet logisch zou zijn", vindt Veyt.

"Geen omwegen"

Dat deed commissievoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) dan weer verbaasd opkijken. "Stel dat alle scholen moeten sluiten. Gaan we dat dan via alle bestaande netten - katholiek, Freinet, Steiner, gemeenschapsonderwijs, ... - vragen? Dat is toch pure kafka. Ik denk dat we dan kostbare tijd verliezen", wierp hij op. "Rechtstreekse lijnen zijn nodig. Zet desnoods de politieke verantwoordelijken in CC, maar dat moet rechtstreeks naar de MIVB gaan en niet via allerlei omwegen. Hier moeten we dringend zien uit te geraken, want het is perfect denkbaar dat het in de toekomst wel eens een kwestie van minuten zou zijn."

Veyt had alvast oren naar de oprichting van een extra cel binnen het federale crisiscentrum om de uitvoering en opvolging van beslissingen te verzekeren. Verschillende leden van de onderzoekscommissie spraken zich al uit in die zin. "Want het kan wel zijn dat alles perfect via het boekje verliep, maar dan is er iets fout met het boekje", zo vatte Stefaan Van Hecke (Groen) samen.

'De Brusselse metro was maar één van de vele sites die OCAD als mogelijke doelwitten had aangestipt. Enige vorm van prioriteit stellen qua dreigingsniveau was niet mogelijk'
Veyt drong wel aan op begrip. De Brusselse metro was immers maar één van de vele sites die OCAD, het orgaan voor de dreigingsanalyse, als mogelijke doelwitten had aangestipt. "Ook voor de internationale stations, luchthavens, kerncentrales en de Antwerpse haven was sprake van "een gelijke, imminente dreiging". "En op dat moment was het niet mogelijk om enige prioriteit te stellen op vlak van dreiging."

Bovendien zijn crisissituaties per definitie erg chaotisch en moet er op korte tijd heel veel gebeuren.. "We moeten realistisch zijn. Als er sprake is van meervoudige aanslagen en een hele reeks maatregelen die gecommuniceerd moet worden, dan kruipt daar jammer genoeg veel tijd in", besloot Veyt. "Want je moet ook vermijden dat informatie verloren gaat of mis geïnterpreteerd wordt."

De politieman hielp trouwens nog een twistpunt de wereld uit. Zo had directeur Jo Decuyper van de spoorwegpolitie destijds aangeklaagd dat de beslissing tot sluiting van de metro in zijn persoonlijke mailbox was terechtgekomen, terwijl hij op dat moment uiteraard niet achter zijn computer zat. Even voordien was al een radiofonisch bericht met dezelfde boodschap naar alle communicatie- en informatiecentra (CIC) van de politie vertrokken, verzekerde hij. "De mail was dus louter een parallelle en informatieve bevestiging." Het radiofonisch bericht in het Nederlands en het Frans uitsturen, duurde 3 minuten en 29 seconden, gaf Veyt nog mee.

[Asterix 900]

AANSLAGEN BRUSSEL

Jambon: "Kon het op 22/03 allemaal sneller en eenvoudiger? Ja"
 
In de parlementaire onderzoekscommissie naar de aanslagen van 22 maart in Zaventem en Brussel komen vandaag de laatste getuigen aan bod, minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) en minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD). De discussie over de aanbevelingen van de parlementaire onderzoekscommissie volgt officieel volgende week. Maar enkele zaken zijn nu al duidelijk. Er moeten zaken veranderen om in de toekomst beter te kunnen reageren op een aanslag in ons land.

Experts: "Crisiscentrum moet operationele commandocel oprichten"

Bij een terreuraanslag zou het Crisiscentrum rechtstreeks de genomen beslissingen moeten kunnen communiceren aan alle diensten die deze beslissingen uitvoeren. Nu is een getrapt systeem met te veel tussenschakels waardoor kostbare tijd verloren gaat en besliste maatregelen mogelijk niet consistent worden uitgevoerd. Dat vinden de experts die de onderzoekscommissie naar de aanslagen bijstaan.

Zij hebben zowat vijftig pagina's vaststellingen en aanbevelingen klaar, die moeten leiden tot een eindrapport over het luik hulpverlening. Dat de beslissingen die na een aanslag genomen worden, niet altijd snel op het terrein geraken, bleek na de aanslagen van 22 maart in Brussel en Zaventem. De communicatie met de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB over de sluiting en ontruiming van de metro, bijvoorbeeld, verliep niet vlot.

In het expertenrapport van Willy Bruggeman en Dirk Van Daele wordt voorgesteld om binnen het Crisiscentrum een operationele commandocel op te richten, met een beperkte staf. Die zou specifiek de taak krijgen om de beslissingen die de beheerscel neemt rechtstreeks mee te delen aan alle betrokken diensten die ze moeten uitvoeren. De commandocel zou niet meer langs allerlei tussenschakels als federale overheidsdiensten, of ministeries van gewesten en gemeenschappen moeten passeren.

Getuigenis Jambon

"Ik heb de ergste beelden van heel mijn leven gezien"
JAN JAMBON

Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) begon zijn getuigenis met een tijdslijn van de dag van de aanslagen. "Ik heb de ergste beelden van heel mijn leven gezien", zei Jambon. Vervolgens ging hij dieper in op de problemen rond het metronetwerk. Hij trad de experts bij. De commandolijnen voor de sluiting van de metro en eventuele andere noodmaatregelen moeten korter, zo heeft minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) erkend in de onderzoekscommissie. Zelfs al had dat op 22 maart wellicht weinig uitgemaakt, omdat de bom in metrostation Maalbeek nauwelijks 19 minuten na de beslissing al afging.

Metronetwerk

"We zijn er allemaal van overtuigd dat de commandolijnen korter moet zijn, zodat de genomen beslissingen sneller geïmplementeerd kunnen worden"
JAN JAMBON

"Op 22 maart zijn de procedures gevolgd. Op de vraag of dit niet eenvoudiger en sneller kon, is mijn antwoord in elk geval 'ja'"
JAN JAMBON

"Het was onmogelijk om in minder dan 19 minuten het metronetwerk te evacueren"
JAN JAMBON

De sluiting van de Brusselse metro zorgde de voorbije maanden voor heel wat discussie. De beslissing viel om 8.52 uur, maar was nog niet tot bij de MIVB geraakt toen om 9.11 uur de bom in station Maalbeek ontplofte. Had het metronetwerk sneller gesloten en geëvacueerd moeten worden?

Jambon kwam tot de conclusie dat de communicatie inderdaad duidelijk sneller kan verlopen. "We zijn er allemaal van overtuigd dat de commandolijnen korter moet zijn, zodat de genomen beslissingen sneller geïmplementeerd kunnen worden", erkende hij. Al zou het de facto wellicht onmogelijk geweest zijn om op minder dan 19 minuten het volledige netwerk te evacueren en te sluiten, zo voegde hij daar meteen aan toe. "Dan hadden we misschien een Londens scenario gehad", klonk het in dat verband ook nog. In Londen werd een van de terroristen mee geëvacueerd en die heeft zich even later op een bus laten ontploffen.

Hoe het bevel precies werd doorgegeven? Jambon bevestigde dat de vertegenwoordiger van de federale politie op het crisiscentrum meteen "de nodige contacten" nam, onder meer met de spoorwegpolitie. De N-VA'er merkte voorts op dat enkele minuten na de beslissing tot sluiting meteen ook de Brusselse minister-president Rudi Vervoort (PS) verwittigd werd. "Om 8.56 uur nam mijn kabinetschef contact op met een medewerker van de minister-president van Brussel om de beslissing te melden. Om 8.59 uur bevestigde ikzelf telefonisch de beslissing aan de minister-president."

De minister-president had ook zelf kunnen beslissen om de metro te sluiten, merkte Jambon op. Iets wat de PS'er niet gedaan heeft. "Meneer Vervoort had die beslissing kunnen nemen. Maar dat is geen verwijt", klonk het. "Zijn vertegenwoordiger op het crisiscentrum had ook kunnen beslissen om contact op te nemen met de MIVB, maar rechtstreeks contact vanuit het crisiscentrum met de MIVB is er niet geweest." Jambon wees Vervoort echter niet met de vinger. "Op 22 maart zijn de procedures gevolgd. Op de vraag of dit niet eenvoudiger en sneller kon, is mijn antwoord in elk geval 'ja'", klonk het slechts.

Maatregelen

"Er komt een snellere procedure om het metronet stil te leggen"
JAN JAMBON

Precies om die commandolijnen in te korten, komt er een procedure om de metro vlugger te kunnen ontruimen bij een terreurdreiging.

Er zijn al maatregelen genomen, verzekerde Jambon. Op 5 april werd een tijdelijke procedure afgesproken, waarbij na overleg met OCAD en de federale procureur "contact opgenomen wordt met de minister van Mobiliteit en de directeur-generaal van Brussel Preventie en Veiligheid", verduidelijkt hij nog. "Zij nemen dan contact op met de betrokken operatoren om de maatregelen te implementeren. En parallel aan deze commandolijn wordt ook de spoorwegpolitie vanuit het crisiscentrum verwittigd."

"Beheer van crissen niet herfederaliseren"

CD&V-fractieleider Servais Verherstraeten wilde van Jambon nog weten of het probleem ook niet zit bij de combinatie van "een eenheid van besluitvorming met een veelheid van uitvoering".

De N-VA'er zag die 'instinker' echter komen. "Dit land is complex en we weten dat er bevoegdheden liggen op verschillende niveau's. Maar het beheer van de crisissen herfederaliseren zou de vaders van de staatshervormingen in hun graf doen omdraaien. Dat wil ik absoluut niet op mijn geweten", knipoogde hij. "We zullen ons dus moeten organiseren in die veelheid van niveau's."

PS-fractieleidster Laurette Onkelinx kon zich tot slot niet van de indruk ontdoen dat er sprake was van "geknoei en paniek". Iets wat Jambon met klem ontkende. "Ik was onder de indruk van het professionalisme. Er was helemaal geen panieksfeer", verzekert hij.

Hulpverlening

De commissie heeft de voorbije weken uitvoerig gepraat met mensen van de brandweer, ziekenhuizen en mugdiensten die op 22 maart hebben gewerkt. De hulpverleners hebben volgens de commissie geen fouten gemaakt in de uren na de aanslagen. Maar het is wel allemaal veel te chaotisch verlopen, zo klinkt het. Zo was het niet duidelijk hoeveel ziekenwagens er nodig waren en wie daarover moest beslissen.

Ook minister van Volksgezondheid De Block (Open-Vld) zal de commissie nog te woord staan. "Zij zal vragen krijgen over de geheimhouding van de ziekenhuizen. Als een slachtoffer daar overlijdt, mogen ze de namen niet zomaar vrijgeven. Dat heeft in de dagen na de aanslagen voor heel veel problemen gezorgd", vertelt VTM-journalist Karel Lattrez.

De Block: afwijkend optreden Brusselse noodcentrale is "pijnpunt"

Hoewel het universitaire ziekenhuis Saint Luc op een steenworp van de Brussels Airport ligt, bleek het zo goed als geen slachtoffers van de aanslagen van 22/03 te hebben verzorgd.

Het gebrek aan communicatie tussen de noodcentrales van Brussel en Leuven bleek de boosdoener. De logboeken van de nooddiensten tonen dat in Leuven beslist werd om Saint Luc te ontzien na het nieuws van de aanslagen in de Brusselse metro, terwijl het Brusselse noodcentrum ervan uitging dat Leuven al veel slachtoffers uit Zaventem naar het hospitaal had gestuurd.

Probleem is een gebrek aan communicatie onderling, bevestigde De Block. Oorzaak ligt bij het feit dat het Brussels gewest eind jaren '80 bevoegd werd voor het afhandelen van de oproepen naar de hulpdiensten. Daardoor werd het Brusselse hulpcentrum in 2014 ook niet gefederaliseerd, zoals de andere hulpcentrales.

"Dat leidt - zonder twijfel met de beste bedoelingen - tot het feit dat deze hulpcentrale vaak niet-geïntegreerd optreedt", betreurde De Block in de onderzoekscommissie. Brussel volgt immers haar eigen regelgeving rond het beheer van noodoproepen. "Dit vormt een pijnpunt in de coördinatie en het uniform optreden voor het gehele land."

De Block kreeg ook een hele reeks vragen over het aantal ambulances op Zaventem. Na kritiek uit Brussel over tekorten, zei de liberale minister eerder al eens dat er nooit een tekort is geweest aan ziekenwagens. De medische bevelhebber op het terrein bevestigde dat, maar onder meer vanuit de Brusselse nooddiensten bleef men volhouden dat er wel degelijk een probleem was.

De Block bleef op haar lijn. Omdat veel slachtoffers eerst gestabiliseerd moesten worden, was in de eerste plaats nood aan artsen. En met vier MUG-teams en acht geneesheren van de permanentie op de luchthaven waren die er ook, aldus de minister. Ze herhaalde nog dat te veel ziekenwagens ter plaatse sturen tot chaos leidt, dat ook de dagelijkse werking van de nooddiensten verzekerd moest blijven en dat ook middelen achter de hand moesten worden gehouden voor mogelijke bijkomende aanslagen.

Aanbevelingen experts

De experts stellen dat de nood- en interventieplannen minder rigide moeten zijn en flexibeler moeten kunnen aansluiten bij de realiteit op het terrein. In de plannen zou duidelijk moeten zijn wie wat beslist, hoe daarover gecommuniceerd wordt en wie de uitvoering van de maatregelen opvolgt.

In oefeningen en opleidingen zou meer aandacht moeten zijn voor terreuraanslagen en voor samenwerking over de provinciegrenzen heen. Bij een aanslag zou sneller en systematischer naar de federale fase moeten worden overgegaan. De afkondiging van die federale fase zou duidelijker moeten zijn. Op 22 maart was er onduidelijkheid over het exacte tijdstip waarop die fase werd afgekondigd.

Zeker op de luchthaven van Zaventem is een actualisering van het nood- en interventieplan dringend. Het huidige plan focust vooral op rampen aan de airside - vliegtuigcrashes - maar minder met situaties aan de landside, de vertrekhallen. Omdat de luchthaven maar één grote toegangsweg heeft, moet er een verkeersafwikkelingsplan voor mogelijke rampen komen.

Bij de aanslagen van 22 maart is ook een coördinatieprobleem vastgesteld tussen de noodcentrales. De experts raden ook aan om de 100/112-centrales onderling met elkaar te verbinden en in hun informaticasysteem een specifiek systeem voor terreuraanslagen toe te voegen.

Ook inzake communicatie stellen de experts heel wat verbeterpunten vast. Op de dag van de aanslagen waren de gsm-netwerken overbelast. De experts vinden dat een onmiddellijke verhoging van de zendcapaciteit altijd mogelijk moet zijn, onder meer via de ontplooiing van mobiele antennes. Het scenario van een "nationale roaming" moet verder onderzocht worden en er moet een lijst met prioritaire nummers vastgelegd worden. De providers worden ook gevraagd om in te zetten op andere digitale commmunicatiekanalen, zoals de sociale media of WhatsApp. Ook de capaciteit van het ASTRID-netwerk moet worden uitgebreid.

[Asterix 900]

Wordt het ooit wat met Astrid?

Astrid, het digitale communicatienetwerk van de hulpdiensten, liet het alweer schromelijk afweten tijdens de grootste terreuractie die België ooit gekend heeft. Is het niet godgeklaagd dat de politiediensten via Whatsapp moesten communiceren na de bomaanslagen op Zaventem en de Brusselse metro? Het Astrid-netwerk zou overbelast zijn geweest in de hoofdstad. Worden er dan nooit stresstesten uitgevoerd waarbij de capaciteit nagegaan wordt? En vooral, wie neemt hier de verantwoordelijkheid op zich?

Astrid, de mooie afkorting voor All-round Semi-cellular Trunking Radio communication system with Integrated Dispatching, werd vijf jaar geleden reeds zwaar aangepakt toen het onderuit ging tijdens een grote brand op de Kalmthoutse heide. De twintig opgeroepen brandweerkorpsen konden amper of niet communiceren met elkaar. Zijn er toen geen lessen geleerd?

In oktober vorig jaar beloofde minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon dat Astrid dit jaar 46 miljoen euro zou krijgen en werd ook een einde gemaakt aan een veel te brede toplaag. Jan De Schepper, ex-topman van Telindus (nu Proximus), dat zeventien jaar geleden de bestelling binnenhaalde, zetelt voortaan in de Raad van Bestuur. De Schepper mag de problemen wegwerken en hopelijk ook transparantie scheppen.

Vandaag telt Astrid zeventigduizend Tetra-terminals bij onder andere politie, hulpdiensten, brandweer en Civiele Bescherming. Tetra staat voor Terrestrial Trunked Radio en is een Europese norm, hoewel het niet overal gehanteerd wordt. Zo heeft Frankrijk destijds gekozen voor de concurrerende Tetrapol standaard. Beide standaarden konden jammer genoeg niet met elkaar praten zodat er heksentoeren moesten uitgevoerd worden om alsnog grensoverschrijdend te kunnen werken. Hemeltergend. Bovendien biedt deze technologie amper breedband datadiensten aan. Mede daarom besliste Astrid twee jaar geleden om ‘Bluelight’ 3G-netwerkdiensten aan te bieden, gebaseerd op de netwerken van de huidige gsm-leveranciers.

Miskleun

Het hele Astrid-project was van bij de aanvang een miskleun. De eerste oproep voor de uitrol van een dergelijk netwerk dateert al van 1985 na het Heizeldrama. Uiteindelijk zou het nog bijna twintig jaar duren voordat, eind 2004 het volledige netwerk klaar zou zijn. De investering bedroeg liefst 175 miljoen euro. Toch was het al in 1998 toegekend aan het consortium van Telindus en Nokia. Problemen met technologie en bouwvergunningen zorgden voor jarenlange vertraging. Nokia betaalde toen trouwens ook 2,5 miljoen euro laattijdigheidsboetes.

Er gingen toen al stemmen op om Tetra te vervangen door de huidige gsm-standaarden maar uit de terreuraanslagen blijkt nu toch ook dat de huidige gsm-netwerken niet opgewassen zijn tegenover een massaal gebruik. Dat was eveneens bij uitstek ook het argument om alsnog Tetra door te duwen. Maar als dat nu ook al niet werkt wegens overbelast, wat blijft er dan nog over?

Insiders wijzen er ook op dat de dispatchingtechnologie van Astrid niet matcht met de (verouderde) technologie van de politiediensten. Het zou me niet verbazen als ik merk dat sommige politiediensten zelfs niet over e-mail beschikken.

Het is een uitgelezen moment om de technologie van Astrid en bij uitbreiding van alle politiediensten en hulpdiensten onder de loep te nemen en te aligneren. Ook daar moet de regering dringend werk van maken.

[Asterix 900]

Cameraschild neemt bewaking luchthaven Zaventem over

Rond de luchthaven van Zaventem treedt 'eerstdaags' een cameraschild in werking dat alle toegangswegen bewaakt. 'Alleen op gerichte tijdstippen zullen manschappen dan nog extra controles uitvoeren', meldt het kabinet van minister Jan Jambon (N-VA) aan De Morgen en Het Laatste Nieuws.

Sinds de aanslagen van 22 maart wordt de luchthaven van Zaventem scherper bewaakt, met controleposten en gewapende agenten. Het is echter geen geheim dat de top van Brussels Airport voorstander is van ‘discretere’ bewaking. Daarom heeft minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA), die de manschappen minder wil belasten, groen licht gegeven voor een cameraschild. Dat kan nummerplaten herkennen en alarm slaan wanneer verdachte voertuigen naderen.

'In de komende dagen is dat schild volledig klaar. Alle invalswegen zijn dan gedekt', zegt woordvoerder Olivier Van Raemdonck. 'Alleen op gerichte tijdstippen voeren agenten dan nog extra controles uit. Een snelle interceptieploeg zal wel steeds stand-by staan. Het schild is nodig om stilaan tot een normale werking komen, mét voldoende beveiliging.'

Eerst zien en dan geloven, klinkt het sceptisch bij de politievakbond VSOA, die opmerkt dat de bewaking nu al 'voortdurend' wordt afgebouwd. 'We zijn het beu', zegt voorzitter Vincent Gilles. 'Als er opnieuw een aanslag gebeurt, dan zijn de politietop en regering verantwoordelijk.'

'Niet uitsluitend op technologie vertrouwen'

'Het is goed dat er technologische middelen worden ingeschakeld om de veiligheid te verhogen', vindt Franky Demon (CD&V). 'We moeten er wel op toezien dat het cameraschild dan ook naar behoren werkt en volledig operationeel is vooraleer de manschappen afgebouwd worden. Tevens mogen we geen problemen tegenkomen zoals met de veiligheidspoortjes met gezichtsherkenning, de zogenaamde e-gates aan de grenscontroles op de luchthaven. Deze werken nog steeds niet naar behoren.'

'Als we de mankrachten afbouwen, verwachten we ook dat de technologie effectief werk. Bovendien moet bij de afbouw van mankrachten goed nagedacht worden, het cameraschild kan immers geen persoonscontroles uitvoeren en staat enkel in voor nummerplaatherkenning', zegt Demon. De CD&V'er vindt het dan ook goed dat er nog steeds extra controles kunnen uitgevoerd worden door mankrachten op gerichte tijdstippen. 'We mogen niet uitsluitend op de technologie vertrouwen', besluit hij.

[Asterix 900]

Stichting Brandwonden biedt brandweer kits aan voor eerste zorgen bij aanslagen

De verschillende brandweerzones van het land zullen van de Stichting Brandwonden kits krijgen die aangepast zijn voor eerste zorgen bij aanslagen. "Het gaat om materiaal om hevige bloedingen te controleren, zoals drukverbanden en tourniquets, om de brandweerlui toe te laten de slachtoffers levend uit de gevarenzone te brengen", aldus Jean-Pierre Arnould, gedelegeerd bestuurder van de Stichting Brandwonden.

"Bij de aanslagen van 22 maart 2016 werden de hulpdiensten geconfronteerd met wonden, die men eerder tegenkomt in oorlogssituaties", zegt de Stichting. Het is de bedoeling dat de eerste interventieteams de kit met het nodige materiaal voor eerste hulp kunnen meenemen, "waardoor er geen nutteloze dodelijke slachtoffers te betreuren vallen". Zo'n koffertje, met een waarde van 200 euro, wordt samengesteld door de Stichting zelf.

De verdeling van de kits kan samengaan met een specifiek opleidingsprogramma voor de brandweerlui in coördinatie met het Kenniscentrum van de federale overheidsdienst Binnenlandse Zaken.

[Asterix 900]

Brussels Airport krijgt eigen 'terreurteam'

De luchthaven van Zaventem krijgt een snelleresponsteam (SRT), een politiekorps dat onmiddellijk moet ingrijpen bij uiterst verdachte situaties. Hoofddoel: terroristen onderscheppen of uitschakelen.

'Agenten krijgen een specifieke opleiding en worden zwaarder bewapend'

Binnenlandminister Jan Jambon (N-VA) zei vorige maand dat rond de luchthaven een cameraschild in werking treedt dat alle toegangswegen bewaakt. Die camera's kunnen ook nummerplaten lezen en verdachte voertuigen signaleren. Een groepje agenten rukt dan uit om poolshoogte te nemen.

De agenten maken deel uit van een speciaal team. "De leden worden weldra geselecteerd", zegt Olivier Van Raemdonck, woordvoerder van Jambon. "Ze komen uit de groep van 200 extra politiemensen die voorzien zijn om de luchthavens te beveiligen. Ze krijgen een specifieke opleiding (onder andere speciale arrestatietechnieken, red.) en worden zwaarder bewapend. De details worden nog uitgewerkt."

Van Raemdonck benadrukt dat het niet om een speciale eenheid (DSU) gaat. "Ze zitten tussen 'gewone' agenten en DSU-leden in. Het is meer vergelijkbaar met het snelleresponsteam (SRT) dat onlangs in Antwerpen is voorgesteld."

Dat team is uitgerust met kogelwerende vesten, ballistische helmen, semi-automatische wapens en zogeheten 'less lethal'-wapens, waarmee je projectielen van kunststof kunt afvuren om een agressieve verdachte uit te schakelen zonder hem te doden.

Vanaf 2017

Volgens Van Raemdonck zal het Zaventemse SRT een zogeheten 'eerstelijnsfunctie' uitoefenen. Dat wil zeggen dat ze de eersten zijn die ingrijpen bij uiterst verdachte situaties op de luchthaven. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen zij meteen reageren of als noodteam tussenbeide komen in afwachting van de komst van gealarmeerde elite-eenheden. Wellicht in de eerste weken van 2017 start hun opdracht op Brussels Airport.

"Sowieso gaan we op alle luchthavens in België zorgen voor snellere detectie en sterkere bewaking", aldus Van Raemdonck. "In de eerste plaats zetten we in op technologische hulpmiddelen." Of er ook op de andere luchthavens een SRT komt, is nog niet duidelijk. "Niet alle beveiliging zal op elke plaats dezelfde zijn. Meer kunnen we daar om veiligheidsredenen niet over kwijt."

De maatregelen zijn een direct gevolg van de terroristische aanslagen van 22 maart op de luchthaven van Zaventem en het metrostation Maalbeek in Brussel. Die maakten 35 doden en een 270-tal gewonden.

[Asterix 900]

Beveiliging Brussels Airport krijgt update

De veiligheidsmaatregelen in en rond de luchthaven van Zaventem worden vanaf 7 november aangepast. “We gaan naar een minder zichtbaar, maar hoger veiligheidsniveau”, zegt minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA).

Na de aanslagen van 22 maart zetten de ordediensten in de luchthaven vooral in op zichtbare veiligheidsmaatregelen. Voor de vertrekhal werd een tent opgetrokken, waar er een prescreening plaatsvond, en politiemensen en militairen lieten zich duidelijk zien op het terrein. “Maar we wisten dat die capaciteit op termijn niet houdbaar was”, zegt de binnenlandminister. “We gaan van zeer zichtbare veiligheidsmaatregelen naar iets minder zichtbare, maar met een hoger veiligheidsniveau.”

De opvallendste vernieuwing is het verdwijnen van de grote tent. De afbraak start volgende week en zou tegen 7 november afgerond moeten zijn. Aan de drie ingangen van de vertrekhal komen sassen die extra beschutting bieden, maar waar geen bagagecontrole meer zal plaatsvinden.

Wagens blijven verboden voor de vertrekhal. Momenteel zet de luchthaven al een cameraschild in om de nummerplaten te controleren van de auto’s die het terrein op en af rijden. Dat systeem zal aangevuld worden met gezichtsherkenningscamera’s. De toestellen zullen ook gebruikt worden om een slagboom te installeren op de toegangsweg naar de luchthaven.

Naar Israëlisch voorbeeld

De politieagenten ter plaatse kijken voortaan ook met een andere blik naar de passagiers. Zij krijgen namelijk een opleiding om verdachte gedragingen te herkennen, zoals de ‘behaviour detection officers’ op de Israëlisch luchthaven van Ben Gurion dat doen. “Het gaat echt om het herkennen van bepaalde gedragingen, en screenen dus niet op basis van leeftijd, geslacht of etniciteit”, legt Jambon uit.

[Live]

https://twitter.com/NOS/status/1370131890049593344?s=19

[Live]

https://twitter.com/CrisiscenterBE/status/1373925075511021569?s=20